Joga dla osób z autyzmem i zespołem Aspergera. Mariusz Żelazko

Joga dla osób z autyzmem i zespołem Aspergera, jest formą terapii wspomagającej rozwój psychofizyczny. Jako jedna z form autoekspresji, pozwala uczestnikom zajęć wyrazić siebie poprzez pozycje jogi. Wspólna praktyka jogi wspomaga umiejętność działania w grupie, oraz motywuje do podejmowania intensywniejszego wysiłku fizycznego i psychicznego.

Pierwsze w Polsce ogólnodostępne zajęcia jogi dla osób z Autyzmem i zespołem Aspergera prowadzi szkoła jogi ASD JOGA. Zajęcia prowadzone są według autorskiego programu terapeutycznego, ukierunkowanego na specyficzne potrzeby osób ze spektrum autyzmu, opracowanego na podstawie systemu hatha jogi B.K.S Iyengara. Program zajęć uwzględnia indywidualne potrzeby oraz możliwości osób z autyzmem i zespołem Aspergera, dlatego grupy są nieliczne - od dwóch do sześciu osób na jednych zajęciach. Taka niewielka grupa, pozwala skupić się osobie prowadzącej zajęcia na indywidualnych potrzebach, oraz na dostosowani pomocy do potrzeb, oraz możliwości wszystkich uczestników zajęć. Wymagania stawiane uczestnikom zajęć są stopniowane, dzięki czemu istnieje małe prawdopodobieństwo, iż ćwiczące osoby zniechęcą się po krótkim czasie wykonywania ćwiczeń, oraz z większą łatwością będą podejmowały nowe wyzwania.

Tego typu zajęcia wymagają od osoby prowadzącej zajęcia wnikliwej obserwacji każdego z uczestników, ponieważ wiele osób z całościowymi zaburzeniami rozwoju przejawia nieprawidłowości w odbiorze bodźców zewnętrznych takich jak: słuch, wzrok, dotyk, węch, smak (zaburzenia sensoryczne). Nieprawidłowości w tych obszarach mogą objawiać się podczas zajęć w następujący sposób:

Joga, jako jedna z form autoekspresji, pozwala uczestnikom zajęć wyrazić siebie poprzez pozycje jogi (asany). Osoby z tej specyficznej grupy przejawiają trudności w naśladowaniu. Dzięki temu, iż większość asan proponowanych na zajęciach przedstawia bogactwo świata roślinnego, zwierzęcego itp., uczestnicy zajęć wykonując ćwiczenia mogą z większą łatwością zidentyfikować się z konkretną formą np. pozycją psa, kota, girlandy, góry, wielbłąda, drzewa itp. Dzięki temu iż ćwiczenia (asany) są powtarzalne, przewidywalne, osoby z autyzmem i zespołem Aspergera mogą czuć się bezpiecznie i komfortowo, ponieważ istnieje małe prawdopodobieństwo niepowodzenia podczas wykonywania ćwiczeń.

Komunikacja między osobą prowadzącą zajęcia a uczestnikami zajęć, jest jednym z kluczowych czynników wpływających na dobrą praktykę. Jednym z istotniejszych problemów osób z autyzmem i zespołem Aspergera, jest deficyt w sferze komunikacji, co może rodzić komplikacje podczas prowadzenia zajęć. Osoby z autyzmem i zespołem Aspergera, nie posługujące się komunikacją werbalną, wymaga szczególnej uwagi. Należy pamiętać o tym, iż taka osoba będzie miała trudności w zakomunikowaniu instruktorowi o tym iż np. czuje jakiś dyskomfort wynikający z wykonywanego przez nią ćwiczenia, lub w zakomunikowaniu jakiejś bardziej prozaicznej rzeczy np. skorzystania z WC.

Nieprawidłowości występują również w obszarach zachowania. Część z osób ze spektrum autyzmu, przejawia zachowania niepożądane tj, zachowanie nieakceptowalne społecznie, które często są wynikiem deficytów w sferze komunikowania się, a manifestować się mogą w następujący sposób:

Podczas prowadzenia zajęć, instruktor w porozumiewaniu się z osobami z autyzmem, może zastosować następujące sposoby przekazywania komunikatów: gesty, komunikaty pisane, zdjęcia, piktogramy, obiekty, etykiety, metoda ułatwionej komunikacji, język migowy itp. Znajomość uczestnika zajęć pozwoli instruktorowi w doborze oraz dostosowaniu odpowiedniego sposobu komunikowania się, dzięki czemu z większą łatwością i skutecznością będzie mógł prowadzić zajęcia.

Organizacja miejsca ćwiczeń:

Miejsce w którym odbywają się zajęcia, powinno być przystosowane do specyficznych potrzeb osób biorących udział w zajęciach. Pomieszczenie powinno być ciche, oraz pozbawione wszelakich dystraktorów słuchowych, wzrokowych, węchowych, czuciowych, dzięki czemu osoby ze spektrum autyzmu z większą łatwością będą mogły skupić się na wykonywanych asanach (ćwiczeniach). Kolor ścian powinien być utrzymany w stonowanych kolorach, oraz pozbawione jakichkolwiek wzorów mogących rozpraszać uwagę uczestników zajęć. Temperatura w sali powinna być umiarkowana tak, aby nie powodowała przegrzania organizmu lub nadmiernego oziębienia.

Pomoce do zajęć:

Pomoce niezbędne do przeprowadzenia zajęć (maty, klocki, koce, pianki, paski, wałki itp), powinny być dostosowane do potrzeb każdego uczestnika zajęć. Część osób biorących udział w zajęciach, może nie tolerować pewnego rodzaju materiałów, oraz ich faktor np. niechęć do szorstkich koców, lub też dążność do stymulowana się kocem o miękkiej i delikatnej fakturze, przy podwrażliwości czuciowej dziecka w danej sferze ciała. Maty do jogi nie powinny zawierać wzorów, które mogłyby rozpraszać osoby ćwiczące i zachęcać do autostymulacji podczas zajęć. Maty powinny być wykonane z materiałów ekologicznych, wolnych od substancji toksycznych, metali ciężkich, ponieważ proces detoksykacji organizmów osób z autyzmem i zespołem Aspergera, bywa znacznie zaburzony.

Podczas końcowej relaksacyjnej części zajęć, pomocną może okazać się spokojna muzyka, dzięki której osoby ćwiczące szybciej, oraz z większą łatwością wyciszają swoje ciało skupiając uwagę na dźwiękach dopływających do ich ciała przez kanał słuchowy.

Korzyści jakie przynosi systematyczne ćwiczenie jogi:

Joga, jako terapia wspomagająca rozwój osób z autyzmem i zespołem Aspergera, jest doskonałym uzupełnieniem zajęć psychoedukacyjnych. Dzięki oddziaływaniu na różne sfery funkcjonowania tych osób, wspomaga umiejętność działania w grupie poprzez wspólne ćwiczenia, oraz motywuje do podejmowania intensywniejszego wysiłku fizycznego i psychicznego.

Ponieważ u osób z autyzmem i zespołem Aspergera występuje wiele deficytów poznawczych, społecznych, komunikacyjnych itd. mogą przejawiać następujące nieprawidłowości:

Biorąc pod uwagę ogrom deficytów występujących u osób z autyzmem i zespołem Aspergera, instruktor zajęć powinien posiadać specjalistyczne przeszkolenie dotyczące specyfiki pracy z tak specyficzną grupą osób, oraz odpowiednie kwalifikacje do prowadzenia zajęć jogi.

Wszelkie informacje zawarte w powyższym artykule, są wynikiem mojego wieloletniego doświadczenia w pracy terapeutycznej z osobami z autyzmem i zespołem Aspergera. Jestem pedagogiem specjalnym oraz specjalistą w terapii osób z autyzmem i zespołem Aspergera dla których prowadzę zajęcia terapeutyczne od 2004 roku. Natomiast zajęcia jogi dla tej specyficznej grupy osób prowadzę od stycznia 2009 roku, w dwóch warszawskich ośrodkach terapeutycznych, oraz w ASD JOGA