O oddychaniu - nie tylko w jodze... Izabela Raczkowska
środa, 30 stycznia 2013
Oddychamy bezustannie przez całe życie. Proces oddychania będąc najważniejszą funkcją organizmu odbywa się często poza naszą świadomością i dopiero jego zaburzenia powodują skupienie na nim uwagi. Często nie zdajemy sobie sprawy, że oddychamy źle. Wieczny pośpiech, stres i zanieczyszczenie środowiska powodują nawykowe nieprawidłowości trwałej zmiany rytmu i głębokości oddechu, które odbijają się negatywnie na całym naszym organizmie. Niedotlenienie i napięcia związane z brakiem umiejętności rozluźnienia mięśni oddechowych prowadzą do trwałych zmian skutkujących pogorszeniem się jakości naszego życia i zapadaniem na choroby cywilizacyjne. Joga pomaga nam w oduczeniu się tych oddechowych przyzwyczajeń dzięki czemu jesteśmy w stanie usprawnić funkcjonowanie naszego organizmu.
Początek tego procesu rozpoczyna świadoma ingerencja siły woli w przebieg oddychania. Według definicji oddychanie to proces pobierania powietrza i wypuszczania go z płuc - powodowane przez trójwymiarowe zmiany kształtu klatki piersiowe i jamy brzusznej.(1)
Oddychanie więc polega na ruchu powietrza w jamach naszego ciała: piersiowej i brzusznej. Ruch ten powstaje poprzez zmianę kształtu obu jam. W procesie oddychania jama brzuszna zmienia swój kształt, a jama klatki piersiowej zmienia zarówno kształt jak i objętość. Jako, że objętość i ciśnienie są ze sobą ujemnie skorelowane, powietrze przepływa do obszarów gdzie jest mniejsze ciśnienie. Tak więc wdech to wepchnięcie powietrza przez ciśnienie atmosferyczne do klatki piersiowej, a nie jak nam się wydaje wciągnięcie go do naszego ciała. (2)My natomiast odpowiadamy za zmianę kształtu, a więc także ciśnienia w jamach naszego ciała, które leży u podstawy tego ruchu. Następuje to dzięki pracy przepony oraz dodatkowych mięśni oddechowych. Tak więc podstawą świadomego oddychania jest umiejętność opanowania mięśni oddechowych odpowiedzialnych za sterowanie tym procesem.
Nie jest to proste. Nabranie już choćby świadomości oddechu wymaga od nas dużej dozy uważności, skupienia i wielu ćwiczeń. Skutkuje natomiast wiedzą o nas samych i umiejętnością dostrzegania zależności pomiędzy naszymi stanami emocjonalnymi a sposobem oddychania. Tyle ile punktów widzenia tyle rodzajów klasyfikacji oddechu. Ja chciałabym tu wspomnieć o trzech rodzajach, które wydają mi się istotne z punktu widzenia praktyki jogi.
Pierwszy z nich to oddech brzuszny. Oddech ten uważam za najbardziej naturalny. Tak oddychają niemowlęta i małe dzieci. W tym rodzaju oddechu przepona obniża się zmniejszając przestrzeń jamy brzusznej. Ten rodzaj oddechu jest często preferowany przez środowisko medyczne, które wiąże puszczenie luźno brzucha z możliwością opuszczenia niżej przepony, a tym samym zwiększeniem pojemności klatki piersiowej. Rozluźnienie mięśni brzucha skutkuje odpływem krwi ze splotu słonecznego, wzrostem pojemności oddechu, poprawieniem trawienia, uspokojeniem i rozluźnieniem ciała.
Drugi rodzaj oddechu to oddech przeponowo-piersiowy. Tu mamy do czynienia z kontrolą pasa brzusznego tzn. przy wdechu ściana brzucha pozostaje nieruchoma. Nie chodzi tu o wysiłkowe skurczenie, wciągnięcie brzucha, które w rezultacie może zablokować oddychanie przeponowe ale o wyraźnie wolicyjny, czynny udział ściany brzusznej w procesie oddychania. Ten rodzaj oddechu pogłębia różnicę ciśnienia w tułowiu pomiędzy brzuchem a klatką piersiowa. Oddychanie z kontrolowanym pasem brzusznym znacznie przyśpiesza krążenie krwi żylnej w brzuchu oraz masaż organów wewnętrznych (3) dzięki czemu, pobudza i aktywizuje całe nasze ciało. Ma też działanie stabilizujące i integrujące.
Połączeniem oddechu brzusznego i przeponowo-piersiowego jest oddech pełny (całkowity, jogiczny). Najpierw wdychamy powietrze do klatki piersiowej a dopiero potem do brzucha, wydychamy powietrze z brzucha a następnie z klatki piersiowej. Ten rodzaj oddechu łączy w sobie zalety dwóch powyższych, a także pozwala wydłużyć i rozciągnąć kręgosłup. Fala oddechu jest tu zależna od naszej świadomości i woli więc oddychanie jogiczne wymaga skupienia. Oddech powinien być głęboki i wydłużony, a sam proces oddychania płynny. Skupienie się na oddechu w czasie praktyki przynosi poczucie integracji oraz harmonii ciała i umysłu. Świadoma kontrola oddechu moim zdaniem pozwala także uświadomić sobie nasze ciało pełniej i skuteczniej niż niejeden zestaw asan. Jako, że joga jest procesem uwalniania od ograniczeń, przyzwyczajeń i schematów pozwólmy sobie na poszukiwania naszego własnego oddechu nie tylko w jodze, a już sama droga stanie się celem ;-)
Bibliografia:(1) Joga ilustrowany przewodnik anatomiczny, L. Kaminoff ; Białystok 2010; str. 23;
(2) Ibidem, str.21;
(3) Pranajama- dynamika oddechu, A. Lysebeth; Białystok 2002; str.130;
Izabela Raczkowska
jest nauczycielką jogi, prowadzi szkołę jogi w Gliwicach Studio jogi Izabeli Raczkowskiej oraz bloga o zdrowym odżywianiu i ajurwedzie.
