Samodyscyplina w jodze.

Czy potrafisz robić to co powinieneś, wtedy, kiedy powinieneś? Czy jesteś w stanie teraz dokonać poświęceń, które doprowadzą Cię do celu? Poświęcenie jest jedną ze składowych samodyscypliny. Poświęcenie - czyli twoja zdolność do dyscyplinowania samego siebie. Jesteś wtedy w stanie na krótką metę odroczyć wynagrodzenie, abyś mógł się cieszyć o wiele większymi nagrodami w dłuższej perspektywie.

Samodyscyplina to zatem samokontrola, panowanie nad sobą, umiejętność zjedzenia deseru dopiero po obiedzie. Podąrzając za słowami św. Franciszka z Asyżu - "Uczyń najpierw to, co konieczne, później to, co możliwe, a nagle uporasz się z tym, co niemożliwe", można dojść do każdego celu. Tak to działa. Kiedy zachowujesz samodyscyplinę, bardziej lubisz i szanujesz samego siebie. A to co myślisz o sobie ma duże znaczenie - im lepiej myślisz o sobie, tym lepsze masz nastawienie i lepiej odnosisz się do innych, bo jesteś szczęśliwy.

Gdy stosujesz samodyscyplinę w jodze, lub w przypadku ciężkiej pracy, w twoim mózgu uwalnia się endorfina, czyli naturalny środek rozweselający. Czujesz się szczęśliwy, że potrafiłeś się zdyscyplinować, zapanować nad sobą i zrobić to, co trzeba było.

Goethe - "Wszystko jest trudne, zanim stanie się łatwe." "Trzeba mieć jednak cierpliwość." - Izabela Gorączko.

Myślę, że dążenie do jakiegokolwiek celu można porównać do wędrówki jogina na drodze do samopoznania - osiągnięcia samadhi. Joga ściśle określa jakimi cechami wyróżnia się ten, który zdobywa ów klejnot w postaci wewnętrznego wyzwolenia, oraz jakie są ku temu przeszkody, czynniki rozpraszające (citta-viksepy). Opisuje wrodzone postawy (sattwa, radżas, tamas), rolę umysłu (manasu), odpowiednie wartości etyczne np. satya (prawda), odnosi się do wiary i zaufania oraz konieczności wkładania żarliwego wysiłku (tapasu) w osiągnięcie swojego celu. Bezwarunkowo odnosi się do stałej i stanowczej praktyki (abhyasy) - to absolutna podstawa! oraz wolności od pragnień (vairagji).

Adeptowi jogi, jak również człowiekowi dążcemu do jakiegokolwiek celu zagrażają pewne przeszkody i czynniki rozpraszające, są to: vjadhi - choroba, która zakłóca równowagę fizyczną, stjana - otępienie lub brak psychicznej dyspozycji do pracy, samsaja - oznaczająca wahanie się, powątpiewanie i niezdecydowanie, pramada - obojętność lub niewrażliwość, alasja - lenistwo, avirati - zmysłowość, niepowściągliwość oraz wzbudzanie się pragnień, gdy obiekt zmysłowy zawładnie umysłem, bhranti-darsana - błędne poznanie, fałszywy pogląd, a nawet iluzja, alabdha-bhumikatva - niemożność osiągnięcia całości w myśleniu lub koncentracji, tak, że rzeczywistość nie może być poznana, anavasthitatva - nieumocnienie się w koncentracji, gdy już została ona osiągnięta w wyniku długiej praktyki.

Przyjrzymy się bliżej jednak tylko dwóm z powyższych czynników: samsaji (wahaniu się) i alasji (lenistwu). Ludzie wątpiący (pogrążeni w samsaji), pozbawieni wiary i mądrości niszczą samych siebie. Człowiek dążący do samorealizacji w rozwoju duchowym powinien wierzyć w siebie i ufać swojemu mistrzowi. Powinien ufać, że Bóg (czy jakkolwiek pojęty wymiar siły wyższej) jest zawsze z nim i nic złego nie może go pokonać. Kiedy w sercu zrodzi się wiara, wypleni ona pożądanie, wrogość, lenistwo umysłowe, wyniosłość i zwątpienie, a serce wolne od tych przeszkód stanie się spokojne i niezmącone. To znaczy, że tym podstawowym pierwiastkiem, który daje nam siłę, jest wiara i poczucie sensu wykonywanych czynności. Poczucie zwątpienia natomiast oddala od celu i niszczy każdą praktykę. Ten sam rodzaj wiary z czasem wytwarza niesłabnący entuzjazm, który z kolei jest potrzebny do usunięcia jakże częstej przeszkody - lenistwa (alasji). Nastawienie ucznia, czy osoby dążącej do celu powinno przypominać postawę kochanka, zawsze dążącego do spotkania z ukochaną i nigdy nieulegającego rozpaczy. Tarczą jego jest nadzieja, mieczem - odwaga. Uczeń powinien być wolny od nienawiści i żalu, z wiarą i zapałem przezwyciężać inercję ciała i umysłu.

Według jogi uczeń najlepszy, z predyspozycjami do każdego rodzaju jogi (mantra-yogi, laya-yogi, hatha-yogi, a nawet radża-jogi), a zatem również człowiek gotowy do osiągnięcia każdego celu jest: męski, pełen zapału, przystojny, odważny, uczony w świętych pismach, rozmiłowany w nauce, zrowy psychicznie, pozbawiony melancholii, trzymający się młodo, przepisowo odrzywiający się, kontrolujący swe zmysły, wolny od lęku, czysty, zręczny, hojny, wszystkim pomagający, twardy, inteligentny, niezależny, wyrozumiały, z dobrym charakterem, łagodną mową i uwielbieniem dla swego guru.

Według Patańjalego abhjasa (stała i zdyscyplinowana praktyka) i vairagja (wolność od pragnień) czynią umysł chłodnym i spokojnym. Medrzec ów określa abhjasę jako długotrwały wysiłek, wykonywany z poświęceniem, bez przerw, który tworzy mocną podstawę. Abhjasa oznacza również nieprzerwane pamiętanie o swoim prawdziwym, nieuwarunkowanym, niezmiennym Ja (puruszy).

Patańdżali w sutrze I.14, dodaje, że: "Praktyka ta, kontynuowana ze szczerym oddaniem nieprzerwanie przez dłuższy czas, staje się niezachwiana w swej podstawie“ (w tłumaczeniu Leona Cyborana)

Małymi krokami do celu. Czasem w dążeniu do jakiegoś celu wydaje nam się, że najlepsze i najefektywniejsze będą szybkie, drastyczne zmiany. Tymczasem łatwo zauważyć, że mniejsze cele np. codzienne 15 minut ćwiczeń jogi znacząco zmienia nasze samopoczucie, że z czasem codzienne 15 minut jogi zmienia znacząco nasz stan umysłu.

Tak naprawdę siła w dużej mierze znajduje się w zobowiązaniu siebie do czegoś i nieustającym przestrzeganiu tego zobowiązania.

Dla umysłu tego typu deklaracje mają duże znaczenie. Samo podjęcie decyzji o nieprzerwanej praktyce (jakakolwiek by to nie była praktyka) jest czynnikiem transformującym, natomiast sama regularność i nieprzerwanie tej praktyki po pewnym czasie również się kumulują, przynosząc dużą zmianę. Warto pamiętać, że poprzez praktykę rozumie się tutaj każdą praktykę, która przynosi stan spokoju umysłu (zatrzymania poruszeń umysłu), niekoniecznie musi to być formalna praktyka asan, pranajamy i medytacji, równie dobrze może to być regularna praktyka określonych postaw czy zachowań w relacjach z innymi (jamy i nijamy).

Patańdżali w Jogasutrach zwraca jednak wyraźnie uwagę na nierozerwalne połączenie praktyki abhjasy z wairagją - nieprzywiązaniem.

• W sutrze I.15. znajdziemy definicję vairagji: "Kiedy umysł traci całe pożądanie do obiektów widzianych lub opisanych w pismach, osiąga stan pełnej bezpragnieniowości, nazywany nieprzywiązaniem.“
• "Działaj, ale bądź obojętny na rezultaty swoich działań" - mówi Bhagawadgita. Nieprzywiązanie pozwala sprawnie funkcjonować i przynosi uczucie swobody. Czujemy powiew wolności i niezależność. Działamy tak dobrze, jak tylko potrafimy, odkrywając, że rezultaty są w rękach Boga.
• "Kluczem do wolności i sprawczości jest zdanie sobie sprawy z tego, że człowiek nieroztropny nie umie nigdy powściągnąć swojego umysłu, jego zmysły są jak narowiste konie, roztropny zawsze kontroluje swój umysł, jego zmysły są jak posłuszne konie". - B.K.S Iyengar.
• "Zmysły są potężniejsze niż przedmioty pragnień. Większy niż zmysły jest umysł, większy niż umysł jest intelekt, a od niego wyższy jest on - wszech przenikający duch. zdyscyplinuj się za pomocą jaźni i zniszcz obłudnych wrogów, jakimi są pragnienia." - Bhagavadgita

Do zrealizowania tego celu potrzebna jest nie tylko stała praktyka, lecz również wyrzeczenie. Podczas gdy inni śpią, kiedy wzywa ich obowiązek, a budzą się tylko po to, by upomnieć się o swoje, jogin jest zawsze świadom swoich obowiązków, lecz nie dba o zapłatę. Jedna z jam (jogicznych zakazów) - satja mówi, że człowiek mocno trzymający się prawdy otrzymuje owoce swej działalności bez specjalnych starań. Bóg, będący źródłem wszelkiej prawdy, zaspokaja jedgo potrzeby i dba o jego dobro. Kolejna z jam - aparigraha dodaje, że nie należy lgnąć i przywiązywać się do niczego ani przyjmować czegokolwiek bez zapracowania, w postaci łaski od innych, gdyż to wskazuje na ubóstwo ducha. Dzięki przestrzeganiu aparigrahy jogin w najwyższym stopniu upraszcza swoje życie i przyucza umysł do obojętności na straty lub niedostatek. Wtedy wszystko, czego rzeczywiście potrzebuje, przychodzi do niego samo we właściwym czasie.

Jedna z nijam (jogicznych nakazów) - tapas mówi, że na drodze do upragnionego celu nie może zabraknąć żarliwego wysiłku skierowanego do osiągnięcia okreslonego celu bez względu na okoliczności. Wymaga to oczyszczenia, samodyscypliny i surowości. Doniosły cel rozjaśnia życie, czyni je czystym i uduchowionym. Tapasem jest praca bez jakiejkolwiek egoistycznej pobudki lub nadziei na nagrodę, wykonana z niezahwianą wiarą w to, że nawet źdźbło trawy nie porusza się bez woli Pana. Nijama - iśvara-pranidhana, mówi o wierze, nadziei i wewnętrznym świetle. Z nawyku zaspokajania zmysłów goniących za przyjemnością biorą się: moha (przywiązanie) i lobha (żądza), zmuszające człowieka do powtarzania przyjemnych doznań. Jeśli zmysły nie zostaną zaspokojone, pojawia się smutek (śoka). Zmysły można wprawdzie okiełznać za pomocą wiedzy i samokontroli, lecz opanowanie umysłu jest znacznie trudniejsze. W bhakti-jodze, jodze oddania Bogu, kiedy człowiek wyczerpie cały osobisty potencjał, a jeszcze nie osiągnie celu, zwraca się o pomoc do Boga, jako sprawczej siły wyższej, gdyż jest On źródłem wszelkiej siły. W tym momencie zaczyna się aktywność bhakti, zawierzenia Bogu. W bhakti umysł, intelekt i wola poddają się Panu. Sadhaka modli się: "Panie, nie wiem, co jest dla mnie dobre, niech się dzieje wola Twoja". Inni modlą się o spełnienie własnych pragnień. W bhakti, czyli miłości prawdziwej, nie ma miejsca dla "ja" i "moje". Gdy zanikają uczucia "ja" i "moje", dusza osiąga pęłnię rozwoju.

Idąc dalej, jeśli umysł przepełniony jest myślami o własnych korzyściach, istnieje niebezpieczeństwo, że zmysły ponownie będą kierować umysł w stronę przedmiotów pragnień. Umysł przepełniony pragnieniami nie zapala się ani nie promieniuje światłem i boskim ciepłem, nawet jeśli zostaje dotknięty ogniem wiedzy.

Jogin wie, że drogi upadku i wyzwolenia znajdują się w nim samym. Według filozofii indyjskiej świadomość, jak i cała rzeczywistość, przejawia się w trzech cechach, tzw. gunach, "niciach", z których utkana jest cała rzeczywistość, prakriti. Życie i świadomość człowieka oraz cały wszechświat są emanacjami jednej i tej samej prakrti (tworzywa kosmicznego, substancji), emanacje te różnią się jednak wskutek przewagi w nich jednej z gun (jakości kosmicznych lub cech). Istnieją następujące guny:

• • sattwa (oświecająca, czysta, dobra cecha), prowadząca do jasności i spokoju umysłu, odpowiadająca za poczucie błogości i właściwe poznanie,
• • radżas (cecha ruchu, aktywności), czyniący ludzi aktywnymi, energetycznymi, upartymi i napiętymi,
• • tamas (ciemna, hamująca cecha), przeciwdziałająca skłonności do przejawiania się radżasu i sattwy.

Jogin, tak samo jak każdy człowiek, podlega wpływowi tych trzech gun. W rezultacie stałego i zdyscyplinowanego poznawania samego siebie i obiektów przyciągających jego zmysły, jogin poznaje, które myśli, słowa i czyny powodowane są przez tamas, a które przez radżas. Nieustannie selekcjonuje myśli i odrzuca wywoływane przez tamas, pracuje ponadto nad osiągnięciem sattwicznego ukierunkowania umysłu. Gdy pozostaje tylko guna sattwa, dusza ludzka nabiera rozpędu na drodze do ostatecznego celu, a umysł znajduje się w stanie ekagra (jedność). Jest bardzo czujny, a jego funkcje skoncentrowane są na jednym tylko obiekcie lub zogniskowane w jednym punkcie. Osoba pogrążona w stanie ekagry ma wspaniałe zdolności umysłowe i wie, dokładnie, czego chce, więc wykorzystuje wszystkie swoje siły do osiągnięcia celu. Kiedy uwolni się od ciężaru gun radżasu i tamasu nie doświadcza już rozdwojenia i traktuje jednakowo sukces i porażkę.

To, od czego warto zacząć pracę nad swoją samodyscypliną jest na pewno praktyką asan. Asany dają stabilność, zdrowie i lekkość. Nieruchoma i wygodna pozycja ciała przyczynia się do wytworzenia psychicznej równowagi i przeciwdziała chwiejnościom umysłu. Poprzez praktykowanie asan rozwija się sprawność, równowagę, wytrzymałość i dużą witalność. Asany były doskonalone w ciągu wieków, tak aby ćwiczeniu można było poddać każdy mięsień, nerw i gruczoł. Zapewniają ładną budowę ciała i utrzymują je w zdrowiu. Nie powodują przy tym stwardnienia mięśni, a wzmacniając ciało, jednocześnie czynią go giętkim. Usuwają zmęczenie i kojąco oddziaływują na nerwy. Jednak ich prawdziwe znaczenie polega na tym, że ćwiczą umysł i pomagają w jego opanowaniu.

Jogin wie, że Pan, który dał mu ciało, pewnego dnia mu je odbierze. W wyniku wykonywania asan sadhaka przede wszystkim zdobywa zdrowie. Jest to cenny nabytek, zdobywany ciężką pracą, stan zupełnej równowagi ciała, umysłu i ducha. Jogin uwalnia się od niemocy fizycznej i rozproszenia umysłowego (citta-viksepa) właśnie dzięki ćwiczeniu asan.

Czy potrafisz robić to co powinieneś, wtedy, kiedy powinieneś?

Czy jesteś w stanie teraz dokonać poświęceń, które doprowadzą Cię do celu?

Poświęcenie jest jedną ze składowych samodyscypliny. Poświęcenie - czyli twoja zdolność do dyscyplinowania samego siebie. Jesteś wtedy w stanie na krótką metę odroczyć wynagrodzenie, abyś mógł się cieszyć o wiele większymi nagrodami w dłuższej perspektywie.