Śodhana. Rytuały oczyszczające w tradycji Hatha Jogi.

Regularne praktykowanie oczyszczających rytuałów ma wręcz zbawienny wpływ na nasze zdrowie i długowieczność. Oczyszcza ciało z toksyn, złogów czy pasożytów. Powoduje, że nasze ciało staje się bardziej gibkie, podatniejsze na ćwiczenia, mocne. We wschodnich szkołach Hatha .

Właściwie nie wiadomo czemu Śodhana tak rzadko jest aplikowana adeptom zachodnich szkół . Tym bardziej, że poszczególne metody są ostatnio dość popularne, często wykorzystuje się je w różnych ośrodkach terapii naturalnych, oferujących wczasy oczyszczające czy nawet odchudzające. W dużej mierze na pewno wynika to ze zwyczajnej niewiedzy instruktorów, którzy zdobywając swoją wiedzę, dostali ją okrojoną o ten jakże ważny element. Inna sprawa, że spora część z nich uważa Rytuały Oczyszczania za element zbędny, co i pewnie tłumaczy w jakimś stopniu zanik przekazu. Z doświadczenia wiem także, że ludzie o różnym zaawansowaniu w praktykę jogi bywają zatrwożeni kiedy wykłada im się ten temat, ale to już kwestia mentalności społeczeństwa, czyli zagadnienie na odrębny artykuł. Niemniej, gdy ktoś już spróbował tych metod, uzmysławia sobie jak silny wpływ mają one na nasze dobre samopoczucie. Człowiek o wiele rzadziej choruje, albo wcale, wszelkie przeziębienia, bóle głowy, braki apetytu po prostu znikają - by przytoczyć tylko najczęstsze dolegliwości fizyczne. Stan psychiczny ulega zmianie - zanikają wszelkie stany apatii, depresji, zastąpione naturalnym dobrym samopoczuciem.

Łatwo zauważyć też ogromną różnicę w trakcie wykonywania asan- pozycji . Dłuższe trwanie w pozycji staje się przyjemne i łatwe, nie odczuwamy wielu dolegliwości ciała związanych z uwalnianiem toksyn. Jesteśmy w stanie głębiej poczuć daną pozycję. Takie pojęcia jak "odczuwanie płynięcia energii w ciele" staje się faktem a nie tylko abstrakcyjnym pojęciem, istniejącym w zależności od siły naszego wyobrażenia. Podobnie rzecz się ma przy wykonywaniu pranayamy. Znacznie głębiej percypujemy procesy transformacji naszego umysłu, a przecież to bardzo ważne.

W tradycyjnej Hatha opisywanej w starożytnych traktatach, takich jak "Hatha Joga Pradhipika" czy "Gerandasanhita", jako podstawę treningu wymienia się Sześć Rytuałów Oczyszczających, zwanych w oryginale Śodhana lub Szatkarman. Jak sama nazwa wskazuje jest to sześć różnych ćwiczeń oczyszczających. Nazywają się one: Dhauti, Vasti, Neti, Trātaka, Nauli i Kapālabhāti.

Klasyfikuje się je jako jedną z siedmiu głównych praktyk (sadhan) niezbędnych do prawidłowego rozwoju na ścieżce Hatha . Temat jest dość obszerny, gdyż większość z wymienionych ćwiczeń dzielona jest jeszcze na kilka rodzajów, ale warto choć pokrótce i ogólnikowo zaznajomić się z tym tematem.

1. Dhauti - to obmywanie całego ciała od wewnątrz i zewnątrz. Oczyszczanie oczu, uszu, języka, zębów. Płukanie żołądka, całego układu pokarmowego. W dhauti oprócz oczyszczania wodą, stosuje się też metody innego rodzaju, jak np. oczyszczanie żołądka poprzez połykanie tkaniny i wyciąganie jej. Oczywiście, jak się łatwo można domyślić, te dość trudne techniki winno się wykonywać pod okiem doświadczonego nauczyciela.

2. Vasti (Bhasti) - to wszelkiego rodzaju lewatywy, obmywanie dolnych części układu pokarmowego. Vasti w doskonały sposób oczyszcza jelita, usuwając z nich wszelkie złogi (nierzadko wieloletnie), co może zapobiegać nawet nowotworowi. Stosuje się różne rodzaje wlewów w postaci mieszanek ziół na konkretne dolegliwości, czy po prostu lekko osolonej wody. Mędrzec Gerandha tak opisuje efekt stosowania vasti: "ciało uwalnia się od wszelkich chorób, oraz staje się tak piękne jak ciało boga miłości." Prawda, że brzmi zachęcająco?

3. Neti - usuwanie nieczystości z kanałów nosowych, gardła. Czyni się to za pomocą wody lub tkaniny . Najbardziej popularnym sposobem jest płukanie nozdrzy wodą z dzbanuszka, wlewają lekko osoloną, letnią wodę do jednej dziurki - wylewając drugą. Udrażnia to kanały nosowe, oczyszcza zatoki, leczy z alergii, nieżytów nosa i gardła a nawet migreny. Riszi Swatmarama pisze, że "oczyszcza to mózg i wzmaga widzenie, leczy dolegliwości powyżej ramion".

4. Trātaka - jest to skupienie, koncentracja, zogniskowanie, wpatrywanie się w obiekt. Znane są różne sposoby wykonywania trataki, takie jak wpatrywanie się w płomień świecy, błyszczący punkt, własny palec, punkt na czubku własnego nosa, czy też koncentracja na obrazie, zdjęciu Mistrza. Poleca się także wpatrywanie w słońce krótko po wschodzie lub przed zachodem. Trataka leczy wzrok, oczyszcza umysł, wzmaga siłę koncentracji, sprawia, że umysł staje się klarowny. Oto prosty instruktaż, z którego warto skorzystać:

"Siedzimy wyprostowani, płomień świecy znajduje się na wysokości naszych oczu, około pół metra przed nami. Wpatrujemy się w płomień jak najdłużej nie zamykając powiek i kiedy oczy nasze się zmęczą zamykamy je i odprężamy. Wykonujemy to ćwiczenie 15- 20 minut. Dzięki temu ćwiczeniu znika chaos myśli, oczyszcza się zmysł widzenia, nabieramy przejrzystości myślenia, a co najważniejsze stopniowo poprawia się wzrok i znikają depresje

5. Nauli (Laulika Kriya) - są to ćwiczenia napinania i rozluźniania brzucha, wzmacniające pas przepony, oczyszczające umysł. Po wypróżnieniu powietrza z płuc przyciąga się mięśnie brzucha w stronę kręgosłupa lub, co trudniejsze, przesuwa się je z lewej strony na prawą. W "Hatha ".

6. Kapālabhāti - to oczyszczanie głowy za pomocą powietrza lub wody. Najpopularniejszą metodą jest oddech naprzemienny: wdech przez lewe nozdrze - wydech przez prawe, wdech przez prawe - wydech przez lewe. Intensywne oddychanie z regulowaniem drogi wdechu i wydechu stanowi większość metod kapalabhati. Dodaje się także wizualizacje w celu zintensyfikowania praktyki.

Dużą zaletą ćwiczeń oczyszczających jest to, że do wykonywania ich potrzeba właściwie bardzo niewiele atrybutów: dzbanuszek do płukania nosa, taśmy do czyszczenia języka, sprzęt do lewatywy i właściwie nic więcej. Na dobrą sprawę i te rzeczy mogą być zastąpione przez rzeczy domowego użytku.

Powyższy opis ma na celu bardziej zaznajomienie się z tematem Śodhany, niż służenie za instruktaż do praktyki. Przed rozpoczęciem oczyszczania powinno się skonsultować z instruktorem, dobrać odpowiednie metody do swoich możliwości. Regularność odgrywa tu ważną rolę, podobnie jak konsekwencja. Nie powinno się porzucać praktyki w połowie cyklu, chyba że występują dolegliwości bezpośrednio związane z ćwiczeniem.

Śodhana stanowi fundament praktyki Hatha , to nie ulega wątpliwości. Dlatego mam nadzieję, że w niedługim czasie atrybutem każdego jogina w Polsce będzie obok maty także dzbanuszek do płukania nosa czy tasiemka do czyszczenia języka.

Sati Devi & Yogi Wiśwamitr