Wybrane zabiegi lecznicze jogi

Jednym z celów jogi jest zapewnienie pełni zdrowia na całe życie. Główne zasady lecznicze jogi to: zachowanie odpowiedniej postawy psychicznej, przestrzeganie właściwej diety i uzyskanie większej odporności na działanie stresorów (czynników powodujących napięcie) a także pobudzanie naturalnych procesów oczyszczania organizmu.

Przestrzeganie prawidłowego trybu życia i regularne ćwiczenia wpływają korzystnie na układ nerwowy, krążenia, wydzielniczy, na czynność gruczołów dokrewnych, a wszystko to powoduje także istotne zmiany w osobowości człowieka.

Zostało udowodnione, że dzięki jodze osiąga się świadomą kontrolę nad autonomicznym systemem nerwowym, od którego zależy czy osiągniemy równowagę umysłu.

Według filozofii jogi, choroba uważana jest za jedno z zaburzeń psychofizycznych, za sygnał świadczący o utrudnionym przepływie prany (energii życiowej). W przypadku choroby przejściowej zalecane jest pozostawienie organizmu samemu sobie - aby miał szansę z nią walczyć - chyba, że zna się przyczynę choroby i można tę przyczynę usunąć. Przewlekły proces chorobowy wynikać może z zaburzeń reakcji układu nerwowo- mięśniowego i nerwowo -gruczołowego bądź zaburzeń krążenia krwi i limfy. Czynniki sprzyjające powstawaniu chorób to przede wszystkim:

1) Zachwianie równowagi psychicznej, konflikty wewnętrzne

2) Niewłaściwa dieta

3) Szkodliwe nawyki

Do terapii jogą zalicza się przede wszystkim oczyszczanie ciała, duszy i umysłu. Ćwiczenia oczyszczające zostały dokładnie opisane w Hatha Yoga Pradīpikā- traktacie jogicznym z XIV wieku autorstwa Swatmaramy jako kriya. Oczyszczanie ciała jest o tyle ważne, że wywiera pozytywny skutek na sferę duchowa i umysłową.Praktyki oczyszczające ciało to tzw. Shatkarma (Shat oznacza sześć, karma to działanie)

W Hatha Jodze Pradipice wymienia się sześć praktyk oczyszczających, które powinno się wykonywać z należytą wiedzą i starannością. Nie są to techniki, które można by wprowadzić na zajęcia jogi, ponieważ wymagają czasu, odpowiednich warunków i naprawdę dobrego i doświadczonego nauczyciela. Nie są popularne na zachodzie i niewiele się o nich słyszy, mogą się nawet niektórym wydawać zbyt inwazyjne. Pamiętać należy, że nieodpowiednie przygotowanie i źle przeprowadzony zabieg może mieć odwrotny skutek od zamierzonego.

Poniżej krótki opis specyfiki następujących praktyk oczyszczających:

Neti - Jest techniką oczyszczającą nos i górne drogi oddechowe. Oczyszcza także mózg, ponieważ leczy wszelkie dolegliwości związane z przepływem "prany", energii życiowej, która zarządza funkcjami ruchowymi mózgu. Istnieją następujące rodzaje neti:

Jala neti - oczyszczanie wodą, Dugdha neti - oczyszczanie mlekiem, Ghrta neti - oczyszczanie klarowanym masłem, Vyutkrama kapala neti - oczyszczanie nosa, Śitkrama kapala neti - oczyszczanie nosa przez usta, Sutra neti - oczyszczanie nitką.

Najłatwiejszy do wykonywania jest Jala neti, czyli oczyszczanie wodą. Do naczynia zawierającego ok. 500ml letniej wody wsyp łyżeczkę soli. Roztworem tym napełnij specjalne naczynie z długim, wąskim dziobkiem. Włóż dziobek naczynia w prawe nozdrze i oddychaj swobodnie przez otwarte usta. Następnie przechyl głowę na lewo, aby woda mogła dostać się do prawego nozdrza i przepłynąć do lewego nozdrza dzięki sile grawitacji.

Trāṭaka - to uważne wpatrywanie się w jeden element, aż do wystąpienia łez. Wspomaga leczenie dolegliwości oczu, usprawniające koncentrację i umacnia siły woli.

Wyróżniamy dziewięć głównych rodzajów trāṭaki:

Bindu trāṭaka - wpatrywanie się w punkt

Murti trāṭaka - wpatrywanie się w bóstwo

Tamravastra trāṭaka - wpatrywanie się w czerwoną tkaninę

Pratibimba trāṭaka - wpatrywanie się w obraz

Jyoti trāṭaka - wpatrywanie się w blask

Agni trāṭaka - wpatrywanie się w ogień

Sūrya trāṭaka - wpatrywanie się w gwiazdę

drśya trāṭaka - wpatrywanie się w scenę

Najprostszą praktyką jest bindu trāṭaka, czyli wpatrywanie się w punkt. Metoda ta wymaga przyćmionego światła. Do praktyki można posłużyć się narysowanym na białym papierze czarnym punktem o średnicy ok. 5cm ustawionym pionowo w odległości ok. 1m na wysokości oczu. Zacznij wpatrywać się w kółko bez mrugania powiekami. Po pewnym czasie powstaje wrażenie, że jasny okrąg zaczyna przykrywać czarne kółko. Patrz nieprzerwanie w jasne kółko, staraj się wytrwać za pierwszym razem przynajmniej 2 minuty, z każdym kolejnym razem wydłużaj czas koncentracji. Z każdym miesiącem zmniejszaj średnicę czarnego kółka, aż osiągnie średnicę główki od szpilki.

Dhauti - Jest praktyką polegającą na oczyszczaniu przewodu pokarmowego. Należy ją wykonywać wcześnie rano, na czczo, po wypróżnieniu. Rozróżniamy jej trzy rodzaje:

Vastra dhauti - odbywa się przez połykanie tkaniny. Pasek powinien być zwilżony ciepłą wodą, a koniec powinien być trzymany mocno w ręce.

Jala Dhauti - polega na prowokowaniu wymiotów. Należy wypić letnią, osoloną wodę, a następnie pobudzić żołądek do wystąpienia nudności.

Danda dhauti - podobnie jak w przypadku Jala dhauti, prowokuje się wymioty, z tym, że cała połknięta woda ma się wydostać z powrotem przez wprowadzoną wcześniej do żołądka rurkę o średnicy ok. 1cm i długości 1m. Pod żadnym pozorem nie należy wykonywać samemu tej praktyki.

Basti - Jest to jogiczna lewatywa, która leczy choroby i poprawia apetyt. Zabieg wymaga obecności drugiej wykwalifikowanej osoby, która wykona wlew. Zaleca się jej wykonanie zaraz po obudzeniu i wypróżnieniu.

Nauli - to masaż narządów wewnętrznych polegający na izolacji mięśnia prostego brzucha, poprzez jego "falowanie". Praktyka usprawnia trawienie, usuwa niestrawność i zwiększa apatyt.

Kapalabhati -to jedna z technik pranajamy polegająca na dynamicznych wydechach poprzez obydwa nozdrza, bez wstrzymywania oddechu. Wydech należy robić , kurcząc mięśnie brzucha i cofając je w tył, tak dynamicznie, aby na czole wystąpił pot. Jest to oczyszczająca pranajama, która dodaje dużo energii, szczególnie po dużym stresie lub zmęczeniu psychicznym.

Dieta jogiczna

Jak wiadonmo, pożywienie jest podstawą życia i nie chodzi tu bynajmniej tylko o dostarczanie potrzebnych do życia składników odżywczych ale o to, jaki wywiera wpływ na umysł osoby praktykującej jogę. Jedzenie, które spożywamy odzwierciedla poziom naszej mentalnej i duchowej czystości.

Dieta według jogi bierze pod uwagę funkcje dosz (podstawowych energii biologicznych, które odzwierciedlają naszą konstytucję fizyczną i psychiczną), a także funkcje siły życiowej. Dieta joginów to tzw. dieta satwiczna, nazywana tak z powodu jej właściwości do rozwijania jakości satwy - czyli wyższej świadomości. Jest to pożywienie, które czyni umysł czystym, pomaga zachować pokojowe nastawienie do świata i równowagę. Biorąc pod uwagę oddziaływanie diety na umysł, zaleca się eliminowanie z diety jakości radżasu i tamasu na rzecz satwy. Satwa jest jakością czystą, radża pobudzającą, a tamas rozkładającą. Dieta radżasowa pobudza ciało i umysł, ale też w konsekwencji staje się powodem stresu i zachowań gwałtownych. Zakwasza organizm, powodując choroby. Są to potrawy: gorzkie, cierpkie, kwaśne, słone, ostre i gorące. Pokarmy tamasowe sprawiają, że ludzie są ospali, powolni, leniwi. Tym samym pozbawiają umysł celów i motywacji, a także pogłębiają tendencję do cierpienia. Wśród pokarmów tamasowych znajdują się: mięso, alkohol, jajka, ryby. Dieta satwiczna natomiast składa się ze świeżo przyrządzonych pokarmów, głównie pochodzenia roślinnego. Jogini stosują jedną z podstawowych zasad ajurwedy, mówiącą, że pożywienie musi uwzględniać siłę jatharagni. Zgodnie z tym, co mówią teksty na temat jogi, w pobliżu pępka płonie ogień (agni), który spala zanieczyszczenia, znajdujące się poniżej tego miejsca, w obszarze zwanym apana. Agni zwiększa się przez takie techniki jak: asana, pranajama, bandha, kriya. Dzięki temu trawienie przebiega poprawnie.

Trzeba pamiętać, że joga traktuje ciało i psychikę jako jedność. Zaburzenia czynności psychicznych zakłócają współdziałanie narządów w organizmie oraz obniżają odporność na szkodliwe wpływy. Joga zaleca stałe rozwijanie zrównoważenia emocjonalnego i zdolności do rozróżniania swoich reakcji i stanów psychicznych. Jeśli nie uporamy się ze swoimi wewnętrznymi problemami i nie zadbamy o równowagę psychiczną organizmu, to żadne zabiegi oczyszczające nie przyniosą spodziewanych efektów.

Źródła:

Andrzej Szyszko Bohusz, Joga - indyjski system filozoficzny, leczniczy i pedagogiczny, Kraków 1978.

Sigmund Fauerabendt, Zdrowie Dzięki Jodze - 100 ćwiczeń na różne schorzenia, Warszawa 2007.

A.G. Mohan, Joga dla ciała, oddechu i umysłu. Program przywracania równowagi życiowej, Gliwice 2016.

Ravi Javalgekar, Joga lecznicza, Łódź 1990.

Bartosz Niedaszkowski, Joga i ajurweda, Łódź 2015.

Bhagavad Gita