Prekursorzy jogi w Polsce - Henryk Liśkiewicz

Zapraszamy do lektury wywiadów z polskimi nauczycielami jogi, mogącymi poszczycić się najdłuższą praktyką i wieloletnim doświadczeniem. Przeczytajcie o początkach ich drogi i o tym kim są dzisiaj. Dziś zapraszamy do lektury wywiadu z Henrykiem Liśkiewiczem

Witam Cię Heniu. Jesteś uważany za jednego z prekursorów jogi w Polce. Opowiedz, jak zetknąłeś się po raz pierwszy z jogą.

W 1984 roku, kiedy Sławek Bubicz wrócił z Indii do Polski, po pobycie w Punie w Instytucie Jogi Iyengara, rozpoczął prowadzenie zajęć Jogi Iyengara w Lublinie. Po prostu zobaczyłem ogłoszenie i poszedłem na jego zajęcia. Wcześniej już ćwiczyłem jogę, z tym, że to były różne metody. Próbowałem metody Maharishiego, medytacyjnej, ćwiczyłem też asany na podstawie książki pani Michalskiej. Zajmowałem się trochę - i takie zainteresowania zostały mi do tej pory - psychotroniką.

Pamiętasz, kiedy po raz pierwszy usłyszałeś słowo joga? Dlaczego akurat joga Cię zainteresowała?

W porównaniu do tego, co do tej pory robiłeś, to jak się czułeś na zajęciach Sławka?

To był duży przeskok. Do tej pory wykonywałem pojedyncze ćwiczenia, teraz przyszedłem na zajęcia, na których ćwiczenia były ułożone w sekwencje. I było coś, co jest najsilniejszą stroną w jodze Iyengara - to, że nie ma dyletanctwa… Asany są dokładnie opisane, uwaga rozłożona na poszczególne miejsca w ciele plus dokładnie poprowadzony relaks. Dzięki temu działanie praktyki było wielokrotnie intensywniejsze. Pamiętam, że po każdych ćwiczeniach moje samopoczucie było odlotowe. Czułem głęboką przemianę wewnątrz. Od tamtej pory praktyki innych metod straciły sens. W Jodze Iyengara znalazłem wszystko.

Pamiętasz pierwsze zajęcia, na których byłeś?

Miałeś jakieś przerwy w praktyce, czy ćwiczyłeś regularnie?

Ćwiczyłem regularnie, kierując się tym co pamiętałem z zajęć. Był wówczas dostępny podręcznik wydany na podstawie Swiatła Jogi B.K.S. Iyengara…

Kiedy zacząłeś uczyć?

Po dziesięciu latach, czyli zacząłem uczyć w 1994 roku.

Pamiętasz pierwsze prowadzone przez Ciebie zajęcia?

Oczywiście pamiętam: takie chwile zostają … Zaczynałem w szkole podstawowej przy ulicy Niecałej, w sali gimnastycznej. Przez kilka miesięcy prowadziłem tam jogę. Zwykła sala gimnastyczna. Pojawiło się tam wówczas kilka takich osób, które chodzą do dzisiaj. Są to moi bardzo dobrzy uczniowie, przyjaciele, znamy się długo i blisko. Wiele mogłem się od nich nauczyć przez cały ten czas… Po kilku miesiącach, przeniosłem się do budynku szkoły przy Narutowicza 32, w którym jestem do dzisiaj.

Ćwiczyłeś, ćwiczyłeś regularnie, 10 lat i jak to się stało, że zacząłeś uczyć? Nagle?

Czym się zajmowałeś?

Miałem działalność gospodarczą związaną z fotografią, robiłem sporo zdjęć. Do tej pory mam zdjęcia z tamtych "jogicznych" czasów. Skończyłem studia pedagogiczne na UMCS (Uniwersytet Marii Curie - Skłodowskiej w Lublinie). Z wykształcenia jestem nauczycielem wychowania technicznego.

Jesteś jednym z dwóch polskich nauczycieli, którzy mają bardzo wysoki stopień (Senior III), świadczący o bardzo dogłębnej praktyce. Kiedy zdałeś pierwszy egzamin?

Rok po tym, kiedy zacząłem uczyć, czyli w 1995 roku, podczas pierwszej wizyty Faeq’a Birii w Polsce. Na pierwszym jego warsztacie był egzamin na stopień podstawowy i przystąpiłem do tego egzaminu. W tym momencie rozpocząłem formalną edukację w Jodze Iyengara. Podczas każdej wizyty Faeq’a w Polsce, jeżeli był egzamin, to na ogół brałem w nim udział.

Jak z perspektywy czasu postrzegasz swoją praktykę - kiedyś i teraz?

Każde zajęcia były dla mnie powrotem do równowagi…ale na początku nie potrafiłem tego tak nazwać, poczuć, zrozumieć. Powrotem do harmonii, do równowagi energetycznej, emocjonalnej, co się też wiązało z głębokim kontaktem ze sobą. Poprzez to miałem poczucie zbliżenia się do sensu życia, istnienia. Tak jest do tej pory. Ćwiczę i to przekłada się na poczucie sensu i dobry kontakt z tym, co się dzieje we mnie i w moim życiu. Poprzez obserwację swojego ciała na poziomie fizycznym, w praktyce asan jesteśmy w stanie zrozumieć, jak praktyka przekłada się na działanie naszego umysłu. Poprzez reakcje w ciele, poprzez funkcjonowanie umysłu w naszym ciele, jesteśmy w stanie poczuć relacje z innymi ludźmi i korzystać z ciała w sposób bardziej świadomy i pewniejszy. Zaczynasz rozumieć to co chcesz, dlaczego tego chcesz, skąd to się bierze, czy to jest to, co będzie najlepsze, czy też może nie jesteś tego pewien.

Miałeś takie chwile, kiedy chciałeś zaprzestać praktyki?

Nie. Miałem takie chwile,kiedy myślałem: "dlaczego nie więcej?"

Gdybyś mógł praktykować tylko trzy pozycje, to które byś praktykował?

Szirszasana (stanie na głowie), sarwangasana (świeca) i siawasana (relaks).

Jaką asanę najczęściej wykonujesz?

Codziennie praktykuję pozycje odwrócone - czyli jest to grupa ćwiczeń.

Joga kojarzy Ci się (pierwsze skojarzenie):

Z dobrym kontaktem ze sobą. Z tym, co się dzieje we mnie.

Najmilsze skojarzenie z jogą?

Myślę, że taki moment, kiedy zacząłem czuć energię. Przepływ energii podczas praktyki. To było w praktyce pranajamy. Później taki efekt, który niesie ze sobą oddech, poczułem także w praktyce asan. Najłatwiej jest rozpoznać te wibracje w stanie odprężenia i relaksu, albo ćwicząc pranajamę, przygotowując się do niej.W asanach wibracje są silniejsze. A w takim kontakcie na zewnątrz - jeżeli jest możliwość takiego rozłożenia uwagi, to również można to wyczuć.

Czy jest ktoś, kto jest dla Ciebie autorytetem?

Gurujii B.K.S. Iyengar.

Kiedy pierwszy raz byłeś w Indiach?

A pamiętasz pierwszą rozmowę?

W czasie tego pierwszego pobytu, od razu zacząłem pomagać w zajęciach medycznych. Byłem obecny w tej atmosferze, w bezpośrednim kontakcie współpracy z Gurujim. Nie była to rozmowa taka, jaką my teraz prowadzimy, ale była to forma współdziałania.

Ile razy byłeś w Indiach? W sumie.

1997, 2004, 2005, 2006. W sumie 4 razy.

Dokąd według Ciebie prowadzi ścieżka jogi?

Do poznania prostej odpowiedzi na pytanie "po co my tu jesteśmy". Joga daje zrozumienie, nadaje sens pracy i działania, harmonię w życiu. Harmonię bardzo szeroko rozumianą - na poziomie kontaktów z ludźmi, kontaktu ze sobą, takiego działania, które wyzwala, a nie zostawia niczego negatywnego.

Czy podczas praktyki jogi następują w ludziach jakieś zmiany dotyczące nawyków?

Myślę, że nie można się przed tym obronić. W miarę jak przychodzi postęp, niektóre rzeczy po prostu nie są nam potrzebne. Są to bardzo indywidualne przemiany dotyczące np.: zmiany diety, i innych energii. Myślę, że gdyby każdy człowiek, który pali papierosa, skupiałby się na tym, co się z nim dzieje w chwili kiedy pali - to byłby jego ostatni papieros.

A jak to u Ciebie wyglądało? Czy nastąpiły jakieś zmiany dotyczące nawyków?

Zmiana diety bardzo mi pomogła w praktyce. Właściwie zanim jeszcze trafiłem na jogę Iyengara, przez jakiś czas już nie jadłem mięsa. Trudno mi powiedzieć jak długo, może rok, byłem wegetarianinem. Potem, ćwicząc jogę przeszedłem na czysto wegetariańską dietę, bez jajek, bez żadnych innych zwierzęcych produktów. Wówczas ta praktyka była naprawdę dużo głębsza. W tej chwili, kiedy widzę osoby ćwiczące, które są wegetarianami i takich, którzy jedzą mięso - to efekt praktyki jest naprawdę wyraźnie inny. Wiedziałem o tym, że zmiana diety pomoże i przestawienie się nie było dla mnie żadnym problemem. Dowiedziałem się, czym mogę zastępować mięso, a ponieważ ciało było jeszcze przyzwyczajone do cięższego pokarmu, to jadłem więcej, bo byłem częściej głodny. Czas zmiany diety zajął mi około 6 miesięcy. Wtedy ważyłem najwięcej w swoim życiu (około 12 kilogramów więcej niż w tej chwili). Zdarzało mi się też, że na jakichś spotkaniach wypiłem piwo, ale potem miałem potwornie złe samopoczucie. Potem z czysto praktycznych, przyczyn alkohol odpadł zupełnie, bo nie mogłem ćwiczyć.

Na ile według Ciebie joga jest uniwersalną ścieżką rozwoju, a na ile związana z hidniuzmem?

To jest coś zupełnie nie połączonego z religią i tego rodzaju myśleniem. Joga jest ścieżką rozwoju, kontaktu ze sobą, wolności. Niezależnie od religii. Niemniej joga bardzo pomaga w zrozumieniu religii, w której jest praktykujący.

Jak myślisz, w jakim kierunku będzie się rozwijać joga w Polsce?

Obecnie poprawia się świadomość ludzi, zdolność dokonywania przemian w swoim życiu. Co wszyscy, którzy są otwarci na przyjęcie efektów, które niesie ze sobą joga będą praktykować Jogę Iyengara. Jest to najefektywniejsza metoda, najbardziej spójna, mającą w sobie coś najdojrzalszego, najgłębszego do poziomu rozwoju cywilizacji, który jest w tej chwili. To proces globalny, który jest wszędzie. Stąd takie zainteresowanie, takie zrozumienie do czego można joge wykorzystać.

Czy jest coś, czego nie tolerujesz u swoich uczniów?

Trudne jest do zaakceptowania, gdy ktoś chce robić coś zupełnie innego niż to; nad czym pracujemy w danej chwili w czasie zajęć. Są tacy ludzie, którzy nie są w stanie wytrzymać w skupieniu przez cały czas ćwiczeń. Być może jest to nawykowe uciekanie uwagą od tego co dzieje tu i teraz. Ale jest to praktyka, proces nad którym pracujemy.

Czy jest coś, na co szczególnie zwracasz uwagę u swoich uczniów?

Rola nauczyciela polega na ciągłym utrzymaniu uwagi w czasie praktyki, uważności, skupiając się na ustawieniu swojego ciała. Ciało jest narzędziem w jodze. Ludzie, kiedy wiedzą że są obserwowani zmieniają się. Taką ich prawdziwą twarz można zobaczyć, kiedy np. wychodzą z sali, po jodze. Czasami ktoś wychodzi z zajęć i robi "uff!, oddycha z ulgą, że ma to już za sobą, staje się inną osobą… Obserwując ludzi, można się dużo o nich dowiedzieć. Wspaniałą nagrodą dla mnie jest: błysk świeżości, nowy blask w oczach osób wychodzących z relaksu…

Najtrudniejsza sytuacja, która Ci się zdarzyła podczas zajęć?

Miałem na zajęciach taką kobietę, która była niezrównoważona psychicznie. Było coś takiego w niej, czego ona też nie potrafiła wypowiedzieć. Jej praktyka polegała na naśladowaniu tego, co robią inni, ale ona nie była w stanie się skupić na tym dłużej niż 15 minut, a potem potrafiła się zachowywać w dziwny sposób. Wstawała, chodziła po sali albo chciała o coś zapytać. W chwili, kiedy ja byłem pasywny na jej wszystkie próby nawiązania kontaktu, na ogół wracała na miejsce i wracała do praktyki. To był rodzaj jakiegoś nowego oblicza, którego ona sama nie kontrolowała. Wstępowała w nią jakaś inna osobowość, ale po chwili to mijało. Nie była w stanie wykonywać relaksu. Po kilku nieregularnych wizytach ona sama doszła do wniosku, że to nie jest dla niej. Nie zdarzały mi się żadne inne ekstremalne sytuacje. Albo ludzie spotykając się ze mną, rozmawiając nie decydowali się na zajęcia, albo... udawało mi się panować nad tym, co się dzieje na sali. Nie miałem wypadków, kontuzji w czasie moich zajęć.

Mówi się, że kiedyś prowadziło się inaczej zajęcia. Czy to kwestia tego, że był inny przekaz ze strony Iyengara?

Joga jest bardzo starym systemem, ale mówi się o jodze Iyengara, ponieważ On tyle wniósł w rozwój i zrozumienie tego, co my naprawdę robimy w sobie w asanach. Guruji jest motorem badawczym, odkrywającym... W miarę jak Guruji wzbogacał tę praktykę, można zaobserwować inne rozłożenie uwagi. Na inne rzeczy kładzie się akcent, zależnie od tego, w jaki sposób chce się poprowadzić ucznia. I to widać. Widać na tych zajęciach medycznych i widać na wszystkich innych zajęciach, które się odbywają w Punie. Poprzez takie rozłożenie uwagi pojawia się głębia praktyki. Docieramy do innych przestrzeni, innych energii w sobie, jakby odkrywamy inny wymiar. W tej chwili nauczanie jest bardziej całościowe. Obecnie rozłożenie uwagi w asanach ma przełożenie na pracę w całym ciele, podczas gdy wcześniej było bardziej wybiórcze, na przykład skupiano się na ustawieniu biodra, ramienia, dłoni. W tej chwili rozkładając uwagę mówi się o linii, np.: o linii łączącej ze sobą skrajne części ciała: koniuszki palców ze stopami, albo szczyt głowy i kości pośladków… nPrzez to, że jest taki sposób rozłożenia uwagi, praca w pozycjach staje się dłuższa. Musi być czas na powiedzenie komend przez nauczyciela. Nauczyciel musi dać czas uczniom na zastosowanie ich, czas, na jakąś pracę i utrwalenie tego, co chciał przekazać. Czas bycia w pozycjach się wydłuża. Kiedyś trwanie w asanach było krótsze. Teraz trzeba więcej czasu, uwagi na dokładniejsze ustawienie się i skupienie, sprowadzenie uwagi do tej konkretnej pracy, która ma być w danym ćwiczeniu zrobiona.

A co myślisz, o opinii, że joga według metody Iyengara jest jogą fizyczną?

Myślę, że to jest opinia ludzi, którzy nie ćwiczą w ogóle, albo ćwiczą za krótko, a być może ograniczają się tylko do fizycznej pracy…ale na tym się przecież praktyka nie kończy, popełniają niestety jakiś błąd…

Sucha Beskidzka , 2 grudnia 2006