Certyfikat jest gwarancją kompetencji nauczyciela - rozmowa z prezes Polskiego Stowarzyszenia Jogi Iyengara, Katarzyną Pilorz
czwartek, 29 marca 2012
Polskie Stowarzyszenie Jogi Iyengara rozpoczęło kampanię "Joga Iyengara - sięgnij do źródeł", która ma na celu promocję tej metody. O nauczycielu metody, kampanii z Katarzyną Pilorz rozmawia Justyna Moćko
Indyjski mistrz Bellur Krishnamachar Sundararaja IYENGAR uważany jest za jednego z najwybitniejszych, współcześnie żyjących nauczycieli hatha jogi. Jego metoda zyskała miliony zwolenników na całym świecie. Obecnie ma 93 lata i wciąż niestrudzenie przekazuje swoją wiedzę w Ramamani Memorial Iyengar Yoga Institute w Punie (południowe Indie). Pomimo solennych obietnic zaprzestania podróży - podejmuje się odwiedzania swoich uczniów w różnych zakątkach świata - (2010 w Moskwie, 2011 w Pekinie i Hong Kongu, 2012 w Bangalore). Swoją niespotykaną już w tym wieku żywotność, jasność umysłu i bystrość spojrzenia zawdzięcza codziennej praktyce asan i pranayam wg. swojej metody. Czym charakteryzuje się jego metoda?
Nauczanie Iyengara przechodziło swoistą ewolucję od niezwykle dynamicznego i wręcz ognistego w tempie i energii prowadzenia zajęć, opartego na wielokrotnym powtarzaniu tej samej pozycji bądź sekwencji z naciskiem na przekraczanie własnych ograniczeń. Po praktykę prowadzoną spokojnie, nastawioną na precyzyjną i uważną pracę z kilkoma prostymi pozycjami. Dlatego metoda Iyengara to pełne spektrum pod względem dynamiki, głębokości pracy z ciałem, oddechem i umysłem. Jego wkład w rozwój nauczania asan i pranajamy jest trudny do przecenienia.
Po pierwsze, Iyengar usystematyzował i sklasyfikował pozycje jogi. Opracował ich warianty klasyczne i przygotowawcze. Stworzył logicznie spójny system. Podzielił asany na kilka kategorii, z których pięć można uznać za podstawowe:
• Pozycje stojące - szczególnie pomocne dla początkujących. Uelastyczniają i wzmacniają całe ciało, poprawiają stabilność, rozwijają wiarę w siebie oraz uczą stanąć na własnych nogach i to zarówno w sensie fizycznym, jak i psychicznym.
• Wygięcia do tyłu - rozwijają czujność fizyczną i psychiczną, pobudzają. Dodają energii, zapału i chęci do życia oraz uczą przezwyciężać strach.
• Skręty - działają odmładzająco na kręgosłup i organy wewnętrzne, otwierają nowe horyzonty przed umysłem.
• Skłony do przodu - rozciągają i rozszerzają tył ciała. Ich efektem jest pogłębienie równowagi psychofizycznej, uspokojenie i wyciszenie. Masują organy brzuszne.
• Pozycje odwrócone - efektywnie regenerują, wzmacniają siły obronne organizmu, a jednocześnie dodają odwagi i zapewniają stabilność emocjonalną.
W związku z pogrupowaniem pozycji i usystematyzowaniem pracy w nich mogła się rozwinąć sztuka tworzenia sekwencji. Od tego momentu można było uelastycznić podejście do zestawu asan. Zaczęły obowiązywać już nie konkretne sekwencje, ale reguły dotyczące łączenia asan z danej grupy. Sztuka ta doprowadzona przez Iyengara do mistrzostwa pozwala bezbłędnie osiągać zamierzony cel od terapeutycznego przez profilaktyczny po doraźne oddziaływanie na samopoczucie. W systemie Iyengara szczególną troską objęte są kobiety i dla nich opracowane zostały specjalne zestawy ćwiczeń na okres menstruacji, ciąży czy klimakterium.
Kolejną innowacją Iyengara jest wprowadzenie do praktyki asan przyrządów w postaci koców, drewnianych kostek, pasków, a co za tym idzie - umożliwienie czerpania dobrodziejstw płynących z wykonywania asan osobom o naturalnych konstytucyjnych ograniczeniach w ciele, osobom w różnym wieku i w różnym stanie zdrowia. Przyrządy te są stosowane również po to, by pogłębić pracę w pozycji. Niespotykana gdzie indziej precyzja instrukcji wymaga często użycia tego rodzaju pomocy dydaktycznych.
Podążanie za tymi precyzyjnymi instrukcjami wymaga ogromnej uważności i koncentracji. Wysiłek wkładany w wykonanie pozycji, skupienie i doznania pochodzące z, budzących się do życia, części ciała intensywnie ogniskują świadomość na teraźniejszości - na "tu i teraz". Zdaniem Iyengara w umyśle podczas wykonywania asany spontanicznie pojawia się stan medytacyjny.
Jak już mówiłam ta metoda jest wciąż żywa - ewoluuje, głównie za sprawą osobistego twórczego zaangażowania w jej przekaz samego Mistrza.
Guruji przez okres dwóch lat do 1936 pozostawał pod opieką swojego guru - Sri T. Krishnamacharyi. Następnie został przez niego wysłany do Puny, żeby przekazywać dalej zdobytą wiedzę. Przekaz, jaki otrzymał od swojego mistrza jest tym, co współcześnie praktykowane jest pod nazwą Ashtanga Vinyasa jogi. Dla młodego adepta był to punkt wyjścia do dalszych własnych poszukiwań doskonalszej metody praktyki asan. Interesowała go asana sama w sobie a nie - jak w przekazie Krishnamacharyi ich sekwencja podporządkowana rytmowi oddechu.
Właśnie wtedy - między przybyciem do Puny a 1966 rokiem, kiedy to ukazała się jego pierwsza książka - "Światło jogi" zawierająca kompendium wiedzy na temat praktyki asan oraz podstawowe wskazówki dotyczące praktyki pranayamy, kształtował się trzon jego metody. W całości praktyce pranayamy poświęcone jest "Światło Pranayamy", które ukazało się w 1981 roku. Obie książki uzyskały miano współczesnej klasyki i zostały przetłumaczone na wiele języków. W Punie w 1975 roku został założony Instytut Jogi Iyengara nazwany imieniem żony Iyengara - Ramamani. W latach 1975-86 Guruji prowadził większość klas w Instytucie, następnie ograniczając je sukcesywnie. Po dziś dzień pracuje z przypadkami medycznymi, czego sama doświadczyłam na swojej skórze jako uczestnik klas terapeutycznych.
Ile osób na świecie / w Polsce praktykuje jogę według tej metody?Niestety nie potrafię podać żadnych liczb. W latach mojej prezesury (2008-12) Polskie Stowarzyszenie Jogi Iyengara liczyło corocznie od 220 do 280 członków. My zrzeszamy głównie dyplomowanych nauczycieli, oraz osoby w trakcie szkolenia nauczycielskiego. Jednak nie są to wszystkie osoby, które mają dyplom Iyengara. A przecież nie są to wszyscy praktykujący, tych jest wielokrotnie więcej.
Niewątpliwym ewenementem jest fakt, że wśród wszystkich rozpowszechnionych na Zachodzie metod jogi - metoda Iyengara w Polsce zdobyła przytłaczającą większość zwolenników. Popularność innych metod takich, jak Sivananda jogi, czy - bardzo popularnej na Zachodzie - Ashtanga Jogi w Polsce jest znacząco mniejsza w porównaniu z metodą Iyengara. Tak, że trzeba do tej zwielokrotnionej liczby praktykujących metodę Iyengara dodać praktykujących inne metody jogi.
Absolutnie podstawowym wymogiem jest odpowiednio długa i regularna praktyka własna pod kierunkiem dyplomowanego nauczyciela - min. 3 lata. Po tym okresie można podjąć jedną z dwóch ścieżek szkoleniowych: tę tradycyjną - polegającą na terminowaniu u nauczyciela lub też bardziej nowoczesną - w formie treningu nauczycielskiego na jednym z organizowanych w Polsce kursów (głównie w trybie weekendowym). Zarówno terminowanie jak i trening trwają tyle samo - w sumie min. 3 lata. W trakcie szkolenia adept przystępuje do jednego egzaminu na stopień Introductory I a na zakończenie do drugiego - na stopień Introductory II. Terminologia dot. stopni jest tu międzynarodowa - angielska. Ten drugi stopień jest dyplomem nauczycielskim per se. Co to są stopnie w jodze Iyengara?
Stopnie nauczycielskie w metodzie Iyengara tworzą system hierarchiczny tworzący ścieżkę rozwoju dla nauczycieli. Z każdym kolejnym stopniem tej drabiny wymaga się od nauczyciela głębszego zrozumienia praktyki, szerszego zasobu asan i pranayam w repertuarze dydaktycznym oraz większej dojrzałości - na gruncie osobowościowym. Tym samym nauczyciele chcąc podnosić swoje kompetencje zobowiązani są do ciągłego doskonalenia się.
Guruji podzielił hierarchię stopni nauczycielskich na trzy zasadnicze poziomy: wstępny (Introductory), średniozaawansowany (Intermediate) i zaawansowany (Advanced). Poziom wstępny w niektórych krajach dzieli się na dwa podpoziomy - I i II, chociaż Introductory I jest dyplomem zaświadczającym, że nauczyciel jest w trakcie treningu i wystawia go stowarzyszenie jogi Iyengara w danym kraju. Dopiero certyfikat Introductory II jest dyplomem rejestrowanym w Instytucie Iyengara w Punie i jest tym samym właściwym dyplomem Introductory. Poziom Intermediate oraz Advanced dzielą się z kolei na dwa podpoziomy: Junior i Senior. A zatem można być nauczycielem Junior, ale stać wyżej niż Senior, bo ten pierwszy jest Juniorem z poziomu Advanced a drugi, czyli Senior - z poziomu Intermediate. Na tym niestety nie koniec, bo zarówno Junior jak i Senior dzielą się na kolejne trzy poziomy I, II i III.
Jak się je zdobywa?Przez przystąpienie do egzaminu. Niezależnie od stopnia dzieli się on na trzy części: pracę pisemną z teorii (anatomia, terapia jogą, filozofia), demonstrację praktyki wszystkich asan oraz niektórych pranayam z listy na dany stopień, nauczanie wybranych pozycji i pranayam z listy. W trakcie egzaminu komisja sprawdza zgodnie z międzynarodowymi standardami gotowość kandydata do nauczania pozycji z listy. Doświadczeni egzaminatorzy widząc praktykę asan badają regularność praktyki własnej kandydata, jej dojrzałość oraz zrozumienie asan. Zaś obserwując jego nauczanie potrafią ocenić stosunek do uczniów, walory etyczne oraz warsztat nauczycielski. Każdy, kto choć raz stanął do tej weryfikacji wie, że jest to niełatwa próba, która często ma znamiona inicjacji - pokonania kolejnego progu na drodze różnie pojętego rozwoju osobistego. Podkreślę jeszcze to, że każda taka weryfikacja kończy się udzieleniem informacji zwrotnej, która stanowi cenna wskazówkę w dalszej praktyce własnej, pracy z uczniami i generalnie samoobserwacji.
W tym systemie certyfikacyjnym - z każdym stopniem wzrasta zakres zarówno możliwości i uprawnień do nauczania, ale też zakres zobowiązań i związanej z nimi odpowiedzialności. Nauczyciele z wyższymi stopniami mogą prowadzić - już nie tylko - regularne klasy jogi. Mogą oni również rekomendować na egzaminy, uczestniczyć w komisji egzaminacyjnej, prowadzić treningi dla nauczycieli. Jedną z istotniejszych kompetencji, którą nabywa się wraz z odpowiednio wysokim stopniem są uprawnienia do prowadzenia klas medycznych oraz ciążowych (Senior Intermediate I). Po co ta cała skomplikowana struktura?
System certyfikacyjny dla nauczycieli w metodzie Iyengara został wprowadzony z kilku powodów. Najważniejsze względy to:
• działanie motywacyjne - kandydaci przystępując do egzaminu przygotowują się, co już samo w sobie podnosi ich kwalifikacje
• edukacyjny wymiar egzaminu - w trakcie egzaminu oraz po jego zakończeniu komisja korzysta z okazji, aby wzbogacić wiedzę kandydatów
• tworzenie klarownych kryteriów dla uprawnień związanych z danym stopniem - system certyfikacyjny to hierarchia, w której z każdym kolejnym stopniem nauczyciele mają coraz większe możliwości, ale też spoczywa na nich coraz większa odpowiedzialność
Czy uzyskiwanie stopni w jodze Iyengara jest tożsame z systemem certyfikacyjnym w jodze Iyengara? Czy trzeba spełnić jakieś dodatkowe warunki?Dyplomy nauczycielskie i związane z nimi stopnie są przyznawane na całe życie. Nie sposób sprawdzić czy posiadająca je osoba nadal praktykuje i naucza zgodnie z wytycznymi metody, która nieustannie ewoluuje - jak już wspominałam wcześniej. Aby mieć realną kontrolę nad czystością swojego przekazu Guruji wprowadził Certyfikat IYENGARA (R). Zarejestrował swoje nazwisko jako znak towarowy. Jego użycie w kontekstach związanych ze sprzedażą towarów i usług, do których należy nauczanie jogi jest prawomocne, jeżeli zostaną spełnione określone warunki - formalne i merytoryczne. Posiadanie dyplomu nauczycielskiego minimum Introductory II jest warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym do tego, aby tytułować się nauczycielem metody Iyengara.
Do formalnych warunków należy przynależność do stowarzyszenia jogi Iyengara (w Polsce jest to PSJI), podpisanie umowy z tymże stowarzyszeniem (fragmentem tej umowy jest załącznik w postaci karty zasad etycznych obowiązujących nauczycieli - zawierający m. in. zakaz kontaktów intymnych z uczniami) oraz uiszczenie opłaty licencyjnej. Do warunków merytorycznych należy coroczne legitymowanie się udziałem w warsztatach, szkoleniach i zajęciach nauczycieli starszych stopniem również posiadających aktualny certyfikat. Słowem należy wykazywać, że pozostaje się w stałym kontakcie z autoryzowanym przekazem naszego Mistrza z Puny.
Zarząd PSJI, którego jestem prezesem podjął decyzję o przeprowadzeniu tej akcji głównie po to, aby dotrzeć do szerszej świadomości z informacją o standardach, jakie spełniają nasi certyfikowani nauczyciele. Chcielibyśmy, aby nazwisko IYENGARA (R) i towarzyszący mu znak graficzny przedstawiający postać w Natarajasanie na tle Instytutu jogi w Punie stały się synonimem godnych zaufania kompetencji w nauczaniu jogi. Czas promocji tego znaku i certyfikatu przypada akurat w dobie gorących dyskusji na temat bezpieczeństwa uprawiania jogi oraz etyki zawodowej nauczycieli wywołanych serią artykułów w prasie zachodniej i polskiej. Myślę, że to doskonały moment, aby zwrócić uwagę na standardy, które spełniają nauczyciele z certyfikatem. Do kogo jest skierowana?
Kampania ta adresowana jest przede wszystkim do osób praktykujących jogę oraz tych, którzy zamierzają rozpocząć swoją przygodę na tej ścieżce. Z Katarzyną Pilorz, prezes PSJI rozmawiała
Justyna Moćko
Justyna@joga-joga.pl
28.03.2012
