Przeszkody i czynniki rozpraszające praktykę jogi

Citta-viksepy to przeszkody i czynniki rozpraszające w drodze do samadhi - wyzwolenia. Kiedy na naszej ścieżce pojawi się choroba, otępienie, zwątpienie, obojętność, lenistwo, zmysłowość, iluzja, problemy z ciągłością koncentracji, cierpienie, ból czy rozpacz - destabilizujące naszą praktykę, już samo rozpoznanie/ zidentyfikowanie problemu, pozwoli nam zaobserwować aktualny stan rzeczy i być może podjąć świadome kroki do dalszego samorozwoju. Dla przypomnienia oczywistości, umykających czasem w natłoku codzienności, pozwolę sobie przytoczyć 9 przeszkód ujętych przez B.K.S. Iyengara w "Świetle jogi".

1. Vyadhi - choroba, która zakłóca równowagę fizyczną.

Pierwszą przeszkodą jest słabe zdrowie lub choroba. Dla jogina ciało jest głównym narzędziem osiągnięć. Jeśli pojazd psuje się, podróżny nie może jechać dalej. Kiedy choroba wyniszczy ciało, niewiele da się osiągnąć. Zdrowie fizyczne jest istotne dla psychicznego rozwoju, ponieważ umysł funkcjonuje za pośrednictwem układu nerwowego. Gdy ciało jest chore lub układ nerwowy nie domaga, umysł staje się niespokojny lub przytępiony i bezwładny, a koncentracja i medytacja okazują się niemożliwe.

2. Styana - otępienie lub brak psychicznej dyspozycji do pracy.

Osoba ospała nie ma celu ani drogi, którą by szła; brak jej entuzjazmu. Jej umysł i intelekt stają się przytępione wskutek bezczynności, a zdolności marnują się. Stały przepływ wody sprawia, iż górski potok jest czysty, natomiast woda w rowie gnije i nie ma z niej większego pożytku. Człowiek apatyczny jest jak żywy trup, ponieważ na niczym nie może się skupić.

3. Samsaya - wahanie się, powątpiewanie, niezdecydowanie.

Ludzie wątpiący, pozbawieni wiary i mądrości niszczą samych siebie. Jak mogą cieszyć się tym lub przyszłym światem i zaznawać w nim szczęścia? Człowiek poszukujący powinien wierzyć w siebie i swojego mistrza. Powinien ufać, że Bóg jest zawsze z nim i że nic złego nie może go spotkać. Kiedy w sercu zrodzi się wiara, wyplewi ona pożądanie, wrogość, lenistwo umysłowe, duchową wyniosłość i zwątpienie, a serce wolne od tych przeszkód stanie się spokojne i niezmącone.

4. Pramada - obojętność lub niewrażliwość

Człowiek skażony pramadą cierpi na nadmierne poczucie własnej wartości. Całkowicie brak mu pokory. Wierzy, że tylko on jest mądry. Wie, co jest dobre, a co złe, lecz z uporem trwa w swej obojętności na dobro i wybiera przyjemność. W celu zaspokojenia swych egoistycznych namiętności i spełnienia marzeń o osobistej chwale gotów jest - z rozmysłem i bez skrupułów - poświęcić każdego, kto stanie mu na drodze. Taki człowiek ślepy jest na chwałę Bożą i głuchy na Jego słowa.

5. Alasya - lenistwo.

Do usunięcia lenistwa potrzebny jest nie słabnący entuzjazm (virya). Nastawienie ucznia powinno przypominać postawę kochanka, zawsze dążącego do spotkania z ukochaną i nigdy nie ulegającego rozpaczy. Tarczą jego jest nadzieja, mieczem - odwaga. Uczeń powinien być wolny od nienawiści i żalu. Z wiarą i zapałem musi przezwyciężyć intencję ciała i umysłu.

6. Avirati - zmysłowość, niepowściągliwość, wzbudzanie się pragnień, gdy obiekt zmysłowy zawładnie umysłem.

Niepowściągliwość, straszliwe pożądanie przedmiotów, gdy świadomie się już ich wyrzekło. Jest ono bardzo trudne do opanowania. Jogin nabywa zdolności nieprzywiązywania się do obiektów swych zmysłów i korzysta z nich w sposób całkowicie kontrolowany. Poprzez praktykę pratyahary uwalnia się od przywiązania, wyzwala od pragnień, staje się zadowolony i spokojny.

7. Bhranti-darshana - błędne poznanie, fałszywy pogląd, iluzja.

Osoba błędnie ujmująca, zmylona, cierpi z powodu zmylonych żywionych złudzeń. Wierzy, że tylko ona widzi prawdziwe światło. Ma potężny intelekt, lecz brak jej pokory. Stwarza tylko pozory mądrości. Osoba taka wstąpi na właściwą drogę i przezwycięży swą słabość dopiero, gdy przebywać będzie w towarzystwie i pod kierunkiem wielkich duchem.

8. Alabdha-bhumikatva - niemożność osiągnięcia ciągłości w myśleniu lub koncentracji, tak że rzeczywistość nie może być poznana.

Jak amator górskiej wycieczki z braku sił nie osiągnie szczytu, tak człowiek bez zdolności do koncentracji nie będzie w stanie poznać rzeczywistości. Być może mignie ona przed nim przez chwilę, lecz nie zdoła wyraźnie jej zobaczyć. Człowiek ten jest jak muzyk, który usłyszał we śnie boską melodię, lecz nie może przypomnieć jej sobie po przebudzeniu; nie potrafi odtworzyć swego snu.

9. Anavasthitatva - nieumocnienie się w koncentracji, po tym jak już została ona osiągnięta w wyniku długiej praktyki.

Człowiek, który uległ anavasthitatvie, wcześniej już poprzez ciężką pracę nad sobą doszedł do poznania rzeczywistości. Szczęśliwy i dumny ze swych osiągnięć, zaczyna zaniedbywać praktykę (sadhanę). Posiadł już czystość i siłę koncentracji, doszedł do ostatniego rozdroża swych poszukiwań. Jednak nawet na tym ostatnim etapie potrzebny jest stały wysiłek. Trzeba iść tą drogą z nieskończoną cierpliwością i stanowczą wytrwałością. Nigdy nie wolno przejawiać opieszałości, która hamuje postęp w drodze do Boga. Człowiek ten powinien czekać, by udzielona mu została łaska boża. Powiedziane jest w Upaniszadzie Katha: "Jaźni nie można poznać ani poprzez studia, ani poprzez słuchanie instrukcji, ani bystrością myśli, ani poprzez długą naukę. Jaźń może poznać tylko ten, kto za nią tęskni, ten, kogo ona wybierze. Zaiste, tylko komuś takiemu jaźń odsłoni swoją prawdziwą naturę" (Kath. Up. 2,23; por. Mund. Up. 3,2,3.).

Źródło: B.K.S. Iyengar, "Światło jogi"

O czterech innych przeszkodach: cierpieniu, przygnębieniu, niestabilności ciała, nierytmicznemu oddychaniu, będzie mowa w kolejnej części.