Jamy i nijamy w terapii jogą. Maciej Wielobób
środa, 21 stycznia 2009
Czy tego chcemy czy nie ośmioraka ścieżka jogi (astanga joga), będąca główną metodą jogi opisywaną przez Patańdżalego, zaczyna się od jamy (zasad dyscypliny społecznej, praktyk umiaru/dyscypliny) i nijamy (zasad dyscypliny indywidualnej, praktyk oczyszczających). Nie jest to przypadek. Bez jamy i nijamy joga jest pozbawiana kontekstu i po prostu... nie działa.
Nie działa jako środek uspokojenia poruszeń umysłu, ale również nie przyniesie ukojenia zmęczonemu ciału i nie uwolni od napięcia. Dlatego jama i nijama ma swoje znaczenie nawet, a może przede wszystkim, w terapii jogą.
Wśród 5 praktyk jamy kodyfikator jogi wymienia następujące: nie-krzywdzenie (ahimsa), prawda (satja), niekradzenie (asteja), wstrzęmięźliwość (brahmacarya) i nieposiadanie (aparigraha). Wjasa, pierwszy komentator Jogasutr, zwraca uwagę, że nadrzędną jamą jest praktyka nie-krzywdzenia, a wszystkie pozostałe są jej przyporządkowane.
Praktykę ahimsy musimy rozpocząć od nas samych. Praktyka nie wyrządzania sobie krzywdy może dziać się na wielu poziomach: zaniechania aktywności prowadzących do przyszłego cierpienia fizycznego, podejmowania działań na rzecz zniesienia cierpienia fizycznego, ale też pracy nad umysłem - wykorzenianie negatywnych tendencji sprowadzających nas na manowce. Praktyka nie krzywdzenia może odbywać się na (pozornie) prostym poziomie doboru odpowiedniego dla nas, odżywczego sposobu odżywiania, ale też na poziomie budowania właściwego, otwartego, pozbawianego uprzedzeń sposobu doświadczania rzeczywistości.
Patańdżali nie jest moralistą - nie umieścił praktyk o charakterze, jak wydawałoby się, moralnym na początku drabiny jogi ze względu na to, że takie a takie postępowanie jest moralne, dobre czy ładne. Patańdżali rozpoczyna ścieżkę jogi od jamy i nijamy tylko i wyłącznie z racji tego, że właściwa praktyka wymienionych przez niego zasad wywołuje określony stan umysłu praktykującego, wyzwala u niego gotowość do dalszych etapów praktyki.
Ahimsa uczy harmonii, najpierw w relacji z sobą, później w relacjach z innymi. Ktoś, kto bezmyślnie doprowadza się do cierpienia i napięcia, nie ukoi innych ludzi. Ktoś, kto jest okrutny dla innych - krzywdzi także siebie. Hazrat Inayat Khan, wybitny mistyk indyjski, mawiał, że żyjemy jakby w pałacu luster - każda "wysłana w przestrzeń“ emocja, myśl, życzenie prędzej czy później do nas wrócą w tej czy innej postaci. Wszak podstawową zasadą, według której funkcjonujemy jest zasada wzajemności powiązań.Pozostałe jamy uczą nas jak umacniać się w nie krzywdzeniu (się).
Prawda (satja) jest potężnym narzędziem do ustalania jasnych kryteriów działania i ostrzem rozróżnienia czy podjęte działanie jest dobre czy złe. Ostrzem - ponieważ zarówno kryteria, wedle których postępujemy, jak i wgląd w sytuację, musi odcinać złudzenia niczym siekiera ścina drzewo. Nie kradzenie oducza nas nie sięgania i nie pożądania tego, co nam się nie należy. Uczy sztuki akceptacji, która kulminuje się w nieposiadaniu, wiążącym się z życiem na miarę swoich rzeczywistych potrzeb.
Szeroko rozumiana wstrzemięźliwość zapobiega marnotrawieniu własnej energii.
Wśród praktyk nijamy Patańdżali wylicza: czystość (sauća), zadowolenie (santośa), samodyscyplinę (tapas), samopoznanie (svadhjaję) i poddanie się boskiej woli (Iśvarapranidhana). Znów pierwsza z zasad "nadaje ton“ pozostałym - wszak nijamy mają charakter praktyk oczyszczających.
Czystość jest rozumiana tu jako czystość zewnętrzna, higiena ciała i umysłu, a również działanie na rzecz oczyszczenia umysłu i własnych relacji. Zadowolenie jest bardzo ważnym czynnikiem integrującym. Brak zadowolenia nawet u człowieka w najlepszej, jak wydawałoby się, kondycji psychofizycznej - spowoduje dezintegrację. Współcześnie nauka odkrywa tę starą prawdę na nowo na gruncie psychoneuroimmunologii. Ścieżka oczyszczania się kulminuję się w samodyscyplinie (dyscyplinie bez presji, przymusu z zewnątrz), samopoznaniu i całkowitym poddaniu się woli boskiej. Właśnie tu, w całkowitym akcie poddania się, kulminuje się cała dyscyplina i oczyszczenie, które rodzą się w stopniowej praktyce jamy i nijamy, by zniszczyć wszelkie nasze uwarunkowania.
To właśnie uwarunkowania różnego typu (fizyczne, psychospołeczne) powodują nasze cierpienie, niezależnie czy cierpienie polega na bólu dolnych pleców czy na rozdarciu emocjonalnym lub dysonansie poznawczym. Terapia za pomocą jogi jest drogą zwiększania uważności, aby wykorzeniać te uwarunkowania
.
Czasem obserwuję, że ktoś rozumie terapię jogą jako specyficzną fizjoterapię. Tak nie jest. Technika ma posłużyć dla zwiększenia uważności, bez praktyki uważności technika pomoże na kilka chwil, a później bezmyślne działanie zniweczy cały trud. Joga musi być praktykowana w całościowym kontekście. Inaczej nie działa.
Maciej Wielobób - (ur. 1980) pedagog - terapeuta, dyplomowany nauczyciel jogi Iyengara, założyciel Pracowni Jogi Macieja Wieloboba (Joga Kraków) - www.pracowniajogi.pl. Autor artykułów na temat teorii i praktyki jogi, wykładowca filozofii i psychologii jogi na kursie nauczycielskim, sekretarz Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Jogi Iyengara.
Strona www Macieja (warsztaty w całej Polsce): http://maciejwielobob.pl
Szkoła Macieja i Agnieszki Wielobób (zajęcia w Krakowie): http://www.joga-krakow.pl
Joga - blog: http://www.joga-blog.pl
