Płeć Bhagavadgity - komentarz z perspektywy gender - kulturowej tożsamości płci. Anna Duszak. Część V

Czy Bhagavadgita może być ponad kulturowym podręcznikiem jogi dla ludzi a szczególnie dla kobiet? Co może łączyć Draupadi z Ambą? Jakim językiem posługuje się Bhagavadgita? Czy język sutr jest językiem Bhagavadgity? I na zakończenie bardziej intuicyjne, niż naukowe przypuszczenie autorki - gdzie i w jakim okresie historycznym oraz w jakim ustroju społecznym mogą kryć się korzenie najstarszego sytemu filozoficznego świata - jogi?

Część V (ostatnia)

Kobieta ukazana w Bhagavadgicie to przedmiot w ręku mężczyzny. Choć nie tak do końca! Pozwoliłam sobie wcześniej napisać coś o pewnym przebłysku, które pojawiło się w mej głowie przy kolejnym czytaniu wstępu do Bhagavadgity. Wróciłam do niego po przeczytaniu ostatniego rozdziału utworu.

Na moje odczucie Ardżuna był bardzo opornym uczniem. W wielkim skrócie, i bez urazy dla jego i poematu wielbicieli powiem, że zachował się jak przeciętny współczesny człowiek. Pokory wobec Najwyższego nauczył się pod wpływem strachu i poczuciu przewagi drugiego. On uwierzył, bo się przestraszył! Dopiero pod wpływem strachu i przygwożdżony materialnym bogactwem oraz ponad wyobrażalną siłą Kryszny, poddał się! Czy zrozumiał filozoficzny i moralny przekaz słów Najwyższego? Przyjmuje, że tak. W końcu każdy, mówiąc językiem współczesnych terapeutów, ma swój dół, który może go wyzwolić z więzów dotychczasowego pojmowania rzeczy.

A co takiego zrobiła w swym życiu, bo że dostąpiła poznania - nie mam wątpliwości - Draupadi - żona pięciu Pandawów. Przegrana w wyniku gry w kości i pogwałcona przez grupę mężczyzn żądających jej obnażenia, pozostała nienaruszona. Pomogło jej niebo? Czy jest to przenośnia by ukazać, że tak naprawdę na przemoc nie ma broni? Można bronić się wyłącznie samym sobą. Można unicestwić człowieka fizycznie ale jego dusza pozostanie nie naruszona. I tę nienaruszalność siebie w swym wnętrzu, prezentuje Draupadii - osoba wykształcona w duchu "filozofii" jogi.

Jeśli już jesteśmy przy tak nielicznych wizerunkach kobiet w Mahabharacie to jeszcze jeden, który mnie zastanawia. Kim była Amba w swym drugim wcieleniu - córki króla Drupady? Mężczyzną uwięzionym w ciele kobiety - świetnym łucznikiem Sikhandinem, czy może kobietą, której ojciec - król - zezwolił na przekroczenie granic określonych dla jej płci? A może takie zakazy wówczas, gdy poemat przekazywany był w formie ustnej, nie były jeszcze stosowane? Kobiety mogły być wówczas wojownikami? Może to ślad po indyjskich Amazonkach? Też temat godny rozwinięcia.

Bardzo jestem ciekawa jak brzmiałaby żeńska "Bhagavadgita" - traktat o jodze napisany z żeńskiej perspektywy. O zmaganiach kobiety z życiem. Z typowymi, dla jej płci biologicznej, prozaicznymi przejawami życia codziennego? Kobiety realizującej życie rodzinne. Przebywanie z dziećmi i rodziną, praca na rzecz innych, nie tylko ograniczona do sfery bliskiego - rodzinnego otoczenia oraz, a może przede wszystkim, realizacja siebie samej. I nie jest ważne jakiej kultury byłaby ona przedstawicielką.

Mam przemożną chęć zapytania tych wszystkich praktykujących jogę kobiet i czytających proponowaną, na kursach, literaturę o ich zdanie na ten temat. Czy jeśli czytają sutry to odnajdują zapisy Bhagavadgity, w swoim życiu? Czy może przychodzą im do głowy zupełnie inne zdarzenia będące realizacją zapisu sutr, niż te w Bhagavadgicie zawarte?

Moim zamiarem nie jest podzielenie świata na męski i żeński. Oddzielenie go barierami. Pragnę wykazać za pośrednictwem tego komentarza, że joga w swym źródle to świat jedności. Wyraża się dwoma, czy też wieloma rodzajami w zakresie płciowości kulturowej, ale ich działanie - dla zachowania życia na Ziemi - winno być spójne. Tę możliwość dostrzegam w jodze.

Studiowanie jogi może pomóc nam w pozbywaniu się naleciałości kulturowych, by w ten sposób doprowadzić do lepszego zrozumienia drugiego człowieka a tym samym zbliżenie się do niego. Lecz najpierw, by zrozumieć drugiego człowieka powinniśmy poznać samego siebie.

Co jeszcze bardzo poruszyło mną podczas studiowania Bhagavadgity! Bardzo wojowniczy język. Język walki. Walka to zwyciężca i zwyciężony. Opozycja, która z uwagi na naszą pamięć archetypiczną, o destrukcyjnym i krwawym charakterze. To praca, która odbywa się na zewnątrz ciała. A joga to dla mnie praca przede wszystkim od wewnątrz. Dla jej wykonania nie jest potrzebna krew i destrukcja. Jeśli w wyniku tej pracy dokonamy zmiany w ciele, to jest to bardziej rekonstrukcja istniejącego stanu - ku osiągnięciu stanu lepszego. Lecz nigdy destrukcja.

Cy zatem nie powinniśmy na użytek naszych wzajemnych kontaktów oraz kontaktów z naszym ciałem używać łagodniejszego języka? Czy zamiast słowa walka nie możemy używać słowa zmagać się, drążyć? Na inne zaś sygnały dochodzące z naszego ciała i umysłu reagować przeciwdziałaniem? Nie walczyć ale odkrywać. Wczuwać się w ciało wsłuchiwać w pulsowanie jego części, odbierać sygnały od niego. Wespół z nim, współodczuwać. Wprowadzać w praktykę jogi w miejsce języka "Bhagavadgity" - język sutr Patańdżalego.

Zawsze, bez względu na zagadnienie z jakim przyszło mi w życiu zetknąć się, by przybliżyć je sobie, staram się odnieść je do własnych przeżyć. Poczuć sama jak się z nim czuję. Jak je przeżywam. Rozmawiam o tym również z bliskimi mi osobami. Tak też było z rozumieniem jogi. Nie znajdowałam dla niej uzasadnienia w społecznych przejawach naszego życia. Wręcz przeciwnie. Życie codzienne jakby zasadom życia w jodze przeczyło.

Mimo, że w etyce wielu wyznań treść jam i nijam znajduje swe miejsce, w życiu społecznym realizuje się inne. Pełne przemocy, egoizmu, zapalczywości, konsumpcjonizmu. Czy zatem możliwe jest by joga była produktem świata o takich doświadczeniach? Jak z pisanej historii wiemy, byt wszelkich sztucznych, utopijnych i narzuconych siłą tworów miał z reguły krótki czas trwania (np. Echnaton, Aleksander Wlk., a ze współczesnych Lenin, Hitler czy inni im podobni współcześni tzw. politycy). System społeczny zwany współcześnie matriarchatem to trwający kilkanaście a nawet kilkadziesiąt tysiącleci okres w historii ludzkości. Jak wskazują badania śladów po nim pozostaje w naszym życiu bardzo wiele. Choć nie zawsze potrafimy je dostrzec. Może właśnie to ten system stworzył grunt dla powstania filozofii jogi. Filozofii odmiennej od tych, które są nam współcześnie znane i uznane w świecie zachodnim opartych na potędze logosu - rozumu - stworzonych w systemie patriarchalnym.