Co w praktyce oznaczają etyczne zasady jogi? Lesław Kulmatycki
środa, 10 czerwca 2009
Pojęcia DOBRA i ZŁA od zarania dziejów przenikają ludzkie umysły. Nie są zatem obce wielkim nauczycielom duchowym ludzkości oraz systemom filozoficznym bez względu na obszar kulturowy. W kulturze Zachodniej zagadnienia etyki i moralności nabywamy wraz z kulturowymi i religijnymi normami funkcjonującymi w społeczności w której się rozwijamy. Wg Arystotelesa (ok. 380 r. p.n.e.) o tym czy coś jest dobre czy złe podpowiada nam przede wszystkim sumienie oraz prawa i reguły społeczne. Etyka jest zatem rodzajem refleksji (teorią, nauką) o tym co jest dobre a co jest złe, czyli o moralności. Moralność, to zatem praktyczna strona codziennego praktykowania dobra i zła. Jak mówi Jeremy Bentham moralność jest niczym innym jak regulacją egoizmu.
Reguły czy normy są uniwersalne, bez względu na szerokość geograficzną czy fazę rozwoju ludzkości dotyczą wszystkich. Szczególnie tych, którzy podejmują próby osiągania samorealizacji na drodze jogi, to jest scalenia i integracji miedzy osobową Jaźnią a kosmiczną Rzeczywistości.
Podstawowym celem yam i niyam na drodze jogi jest:
- Chronienie adeptów przed niebezpieczeństwami, mieliznami i wypaczeniami czyhającymi na drodze jogi i bardzo często dającymi iluzję poznania prawdy lub prowadzących do zgoła odwrotnych stanów, tj. zagubienia, choroby psychicznej czy obłędu.
- Pomoc joginom w regulowaniu stanów emocjonalnych w stopniowym rozwoju i poznawaniu siebie a w rezultacie w zbliżaniu się do poznania Rzeczywistości.
Zalecenia zostały zawarte w dwóch pierwszych stopniach ośmiostopniowej ścieżki jogi Patanjalego.
Grupa pierwsza to pięć wskazań (jamy) wstrzymywania się od:
- zabijania i szkodzenia innym, zarówno czynem, jak i słowem czy intencją. Wyjątkowość czy wielkość człowieka często podbudowywana jest teorią o uprzywilejowanej pozycji gatunku ludzkiego w całym świecie przyrody. Dominujący stosunek do otaczającej przyrody, do świata zwierząt, wreszcie do innych ludzi sprzyja postawie osądzającej i dominującej, postawie uzurpującej sobie prawo do decydowania o losie przyrody i innych istot;
- kłamania i oszukiwania. Z postawy powyższej wynika tendencja do tuszowania prawdziwych motywów i intencji postępowania. Świadome lub podświadome wprowadzanie innych w błąd jest efektem pomijania pierwszego wskazania;
- przywłaszczania cudzego mienia. Nie chodzi tu tylko o pospolite przywłaszczanie cudzego mienia, ale chodzi tu zarówno o świat przyrody, jak i dobra innych ludzi nie tylko materialne, ale i niematerialne, takie jak wartości kulturowe, intelektualne, czyjś czas, energię czy dobre intencje;
- nieuporządkowanej aktywności seksualnej mającej na celu wykorzystywanie innej osoby. Nie chodzi tu o życie w celibacie czy w zupełnej ascezie, ale o szacunek dla innego człowieka, jego godności i intymności. Chodzi o prostotę i poszanowanie międzyludzkich relacji.
- uzależniania się od dóbr, sytuacji, osób. Nie chodzi tu tylko o chęć posiadania czegoś lub kogoś, ale przede wszystkim wolność od dóbr i sytuacji. Zawiść, zazdrość, pożądanie czy nałóg to tylko niektóre stany przynoszące niepokój i cierpienie.
Grupa druga obejmuje pięć powinności (nijamy) w kierunku:
1. czystości fizycznej i duchowej. To higieniczny tryb życia, właściwa dieta oraz higiena psychiczna i myślowa, to usuwanie myśli niepotrzebnych i przypadkowych, to nie zajmowanie się działalnością powodującą ciągłe napięcia i wzburzenia;2. akceptacji istniejących okoliczności życia. To zarówno poszukiwanie swej indywidualnej drogi życiowej, jak i postępowanie tą drogą w sposób konsekwentny i świadomy. Wypracowywanie postawy dystansu i cierpliwości w stosunku do pojawiających się przeszkód;
3. dyscypliny i ascezy, ale takich, które nie szkodzą zdrowiu fizycznemu i psychicznemu. To wiele dróg prowadzących do poznania samego siebie, jedne są bardziej radykalne, a inne umiarkowane. Ważne jest więc, aby odnaleźć swoją “drogę środkową", nie wpadającą ani w jedną, ani w drugą skrajność. Postępując nią nie należy oceniać ani rywalizować z innymi. Dyscyplina zawiera w sobie szacunek i tolerancję dla inności;
4. studiowania i samodoskonalenia się. To studiowanie ksiąg i tekstów, ale co ważniejsze przekładanie tych prawd i mądrości na praktykę życia. To również doświadczanie, umiejętność słuchania, zdolność dostrzegania i eliminowania własnych błędów;
5. wiary w nauczyciela duchowego i w siebie. To spojrzenie na swą drogę życiową z ufnością i wiarą, że prowadzi ona do realizacji i do poznania samego siebie oraz do doświadczenia i poznania życia. Pochylenie głowy przed tymi nauczycielami, którzy przez swą postawę i działalność wpływają na naszą determinację w tych wysiłkach. Yamy i niyamy, to rodzaj ochrony psychicznej praktykującego jogę. Jest jednym z najważniejszych wstępnych etapów jogi klasycznej. Aby móc sprostać etycznym wymaganiom, starożytna joga oferowała swoim adeptom specjalne miejsca, zwane aszramami, gdzie można było podjąć praktykę w atmosferze spokoju, będąc oddzielonym od niebezpieczeństw i pokus świata zewnętrznego. Dla człowieka Zachodu włączonego w nurt normalnego życia a chcącego postępować drogą jogi jest to znacznie trudniejsze.
Aby w warunkach współczesnego życia uzyskać zbliżony efekt, to jest wyciszenie i uporządkowanie wewnętrzne, adept jogi powinien przynajmniej wyzbyć się negatywnych stanów i emocji na czas samej praktyki. Lesław Kulmatycki
Tekst jest na stronie www.akademiazycia.pl
Tekst powstał jako scenariusz wykładu prowadzonego dla Akademii Życia we Wrocławiu w 2002 r.
Tekst jest zapisem wykładu, bez korekty językowej
O autorze:
Lesław Kulmatycki, nauczyciel jogi od 31 lat, dr hab. profesor nadzwyczajny Katedry Humanistycznych Podstaw Kultury Fizycznej Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Jogę studiował w Instytucie Jogi Kaivalyadhama w Indiach i aszramach Satyanandy w Australii. Studia z zakresu kultury fizycznej, filozofii, etyki, psychologii i psychoterapii. Autor prac naukowych o relaksacji i jodze oraz książek: "Classical Yoga Manual", "Stres, joga relaksacja", "Trening relaksacyjny jogi i jego recepcja" "Joga dla zdrowia", "Stres i joga", "Lekcja relaksacji", "Joga nidra". Obecnie kieruje jedynymi w Polsce Podyplomowymi Studiami Technik Relaksacyjnych oraz przygotowuje Podyplomowe Studia Jogi. Współpracuje m.in. z Akademią Życia, Pracownią Łagodzenia Stresu oraz Stowarzyszeniem Trenerów i Praktyków Relaksacji "Przestrzeń".
