Czwarta Szlachetna Prawda (1/4) - fragment książki "Cztery Szlachetne Prawdy" Ajahn Sumedho Cz. 7
piątek, 28 stycznia 2011
Publikujemy kolejny fragment książki "Cztery Szlachetne Prawdy" Ajahn Sumedho, tym razem pierwszy fragment rozdziału o Czwartej Szlachetnej Prawdzie: o tym jak istotne znaczenie na ścieżce prowadzącej do Niezradzania się Krzywdy ma prawidłowy pogląd. Powstaje on przez właściwy wgląd w Pierwszą Drugą i Trzecią Szlachetną Prawdę. Publikacja ta została przygotowana, opracowana i wydana na podstawie mów wygłoszonych przez Czcigodnego Ajahna Sumedho, dotyczących podstawowych nauk Buddhy - Czterech Szlachetnych Prawd, mówiących o tym, że nieszczęścia ludzkości mogą zostać przezwyciężone dzięki duchowym środkom.
Jaka jest Szlachetna Prawda o Ścieżce Prowadzącej do Niezradzania się Krzywdy? Jest to Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, a mianowicie: właściwy pogląd, właściwe intencje, właściwa mowa, właściwe działanie, właściwy sposób życia, właściwy wysiłek, właściwa uważność oraz właściwa koncentracja.
Oto jest Szlachetna Prawda o Ścieżce Prowadzącej do Niezradzania się Krzywdy - powstała wizja, wgląd i mądrość, powstało we mnie zrozumienie i jasność dotycząca rzeczy dotąd niesłyszanych.
Ta Szlachetna Prawda musi być przeniknięta poprzez praktykowanie Ścieżki - powstała wizja, wgląd i mądrość, powstało we mnie zrozumienie i jasność dotycząca rzeczy dotąd niesłyszanych.
Ta Szlachetna Prawda została przeniknięta poprzez praktykowanie Ścieżki - powstała wizja, wgląd i mądrość, powstało we mnie zrozumienie i jasność dotycząca rzeczy dotąd niesłyszanych.
Dhammacakkappavattana Sutta (SN.56.011 — Mowa o wprawieniu w ruch koła Prawdy)
Czwarta Szlachetna Prawda również zawiera trzy aspekty. Pierwszy aspekt: "Ośmioraka Ścieżka, aṭṭhangika magga, jest drogą pokonania cierpienia", zwana jest także ariya magga, czyli Szlachetną (ariya) Ścieżką. Drugi aspekt: "Ścieżka powinna być urzeczywistniana". Ostateczny poziom wglądu w stan oświecenia to: "Ścieżka została w pełni urzeczywistniona".
Ośmioraka Ścieżka jest przedstawiana w następującej kolejności: począwszy od prawidłowego poglądu (sammā diṭṭhi), dochodzi się do prawidłowej intencji lub Aspiracji (sammā saṅkappa) — te dwa pierwsze elementy składają się na Mądrość (pañña). Moralne zaangażowanie (sīla) wypływa z pañña, w niej zawiera się prawidłowa mowa, prawidłowe działanie i prawidłowy żywot, czyli sammā vācā, sammā kammanta oraz sammā ājīva.
Po tym następuje prawidłowy wysiłek, prawidłowa uważność oraz prawidłowa koncentracja, czyli sammā vāyāma, sammā sati oraz sammā samādhi, które wypływają naturalnie z sīla. Te trzy aspekty zapewniają nam emocjonalną równowagę. Odnoszą się do serca uwolnionego od egocentryzmu i egoizmu. Dzięki prawidłowemu wysiłkowi, prawidłowej uważności i prawidłowej koncentracji, serce jest czyste i wolne od skalań. Kiedy serce jest czyste, umysł jest spokojny. Mądrość (pañña) albo prawidłowy pogląd i prawidłowe intencje pochodzą z czystego serca, a to prowadzi nas do punktu wyjściowego.
Wszystkie elementy Ośmiorakiej Ścieżki składają się na trzy części:
1. Mądrość (pañña)
- prawidłowy pogląd (sammā diṭṭhi)
- prawidłowe intencje (sammā saṅkappa)
2. Moralność (sīla)
- prawidłowa mowa (sammā vācā)
- prawidłowe działanie (sammā kammanta)
- prawidłowy żywot (sammā ājīva)
3. Koncentracja (samādhi)
- prawidłowy wysiłek (sammā vaayama)
- prawidłowa uważność (sammā sati)
- prawidłowa koncentracja (sammā samādhi)
Fakt, że wymieniamy je w usystematyzowanym porządku nie oznacza, że występują one w takiej kolejności — wszystkie te elementy istnieją jednocześnie. Ośmioraką Ścieżkę możemy określić następującymi słowami: "Przede wszystkim masz prawidłowy pogląd, następnie prawidłową intencję, następnie…". Tak przedstawiana Ścieżka uczy odpowiedzialnego podejścia do tego, co mówimy i robimy.
Prawidłowy pogląd
Pierwszym elementem Ośmiorakiej Ścieżki jest prawidłowy pogląd, który powstaje poprzez wgląd w Pierwszą, Drugą i Trzecią Szlachetną Prawdę. Jeśli posiadłeś ten wgląd, masz doskonałe zrozumienie Dhammy: "Wszystko, co powstaje, jest przedmiotem ustania". Nic prostszego, nie musisz spędzać dużo czasu, czytając, że: "Wszystko, co powstaje, jest przedmiotem ustania", by zrozumieć te słowa. Większości z nas zajmuje jednak trochę czasu, aby naprawdę zrozumieć, jakie jest głębsze znaczenie tych słów, nie tylko w intelektualnym rozumieniu.
Zgodnie z nowoczesnym, potocznym językiem wgląd oznacza spontaniczne zrozumienie. Nie pochodzi od poglądów ani od stwierdzeń: "Ja myślę, że wiem" albo: "O tak, brzmi to racjonalnie, rozsądna rzecz. Zgadzam się z tym. Podoba mi się ta myśl". Tego rodzaju zrozumienie pochodzi z umysłu, tymczasem wiedza pochodząca z wglądu jest głębsza. To autentyczne poznanie, gdzie wątpliwości nie stanowią już problemu.
To głębokie zrozumienie pochodzi od poprzednich dziewięciu poziomów wglądu. Oto sekwencja prowadząca do prawidłowego poglądu: "Wszystko powstaje, podlega rozpadowi i nie jest mną". Z prawidłowym poglądem porzuciłeś połączone z uwarunkowaniami iluzje na swój temat. Nadal istnieje ciało, nadal pojawiają się uczucia i myśli, pozostają jednak tylko tym, czym są - nie wierzysz już, że jesteś swoim ciałem, uczuciami lub myślami. Kładziesz nacisk na to, że: "Rzeczy są, jakimi są". Nie próbuję twierdzić, że rzeczy są niczym albo nie są tym, czym są. Są dokładnie tym, czym są, i niczym więcej. Gdy jesteśmy w ignorancji i nie rozumiemy tych prawd, mamy skłonność do myślenia, że rzeczy są czymś więcej, niż są. Wierzymy w realność wszystkiego i zaczynamy tworzyć różne przeszkody umiejscowione w naszym otoczeniu.
Wiele ludzkich cierpień i rozpaczy pochodzi z uwikłania - to moment narodzin niewiedzy. Smutna jest świadomość, że ludzka niedola, udręka i rozpacz są oparte na iluzji, a rozpacz jest pusta i bez znaczenia. Gdy to widzisz, zaczynasz odczuwać bezgraniczne współczucie dla wszystkich istot. Jak możesz nienawidzić, być obrażony lub potępiać kogoś, kto został złapany w sidła niewiedzy? Wszyscy są pod wpływem sytuacji, które stwarzają błędnym widzeniem pewnych spraw.
Kiedy medytujemy, doświadczamy ciszy i uspokojenia, w którym umysł zwalnia. Gdy patrzymy na przykład na kwiat, ze spokojnym umysłem, to patrzymy na niego takiego, jaki jest. Kiedy nie ma zachłanności, niczego do zdobycia lub pozbycia się, wtedy to, co widzimy, słyszymy lub doświadczamy zmysłami jest prawdziwie piękne. Nie krytykujemy, nie porównujemy, nie staramy się posiąść i mieć na własność; wtedy pojawia się radość i zachwyt nad pięknem dokoła nas i nie mamy już potrzeby, aby cokolwiek z tym robić. Jest to dokładnie takie, jakie jest.
Piękno przypomina nam o czystości, prawdzie i ostatecznej doskonałości. Nie jest to wabik, który ma nas omamić: "Te kwiaty są tutaj tylko po to, aby mnie uwieść, więc ich piękno może mną owładnąć" - to postawa starych, medytujących maruderów! Kiedy patrzymy na istotę przeciwnej płci z czystym sercem, wtedy doceniamy piękno bez pragnienia kontaktu czy pożądania. Możemy się cieszyć pięknem innych ludzi, zarówno mężczyzn jak i kobiet, bez pragnień i samolubstwa. Jesteśmy szczerzy, a rzeczy są takie, jakie są. Właśnie to rozumiane jest w języku palijskim jako wyzwolenie, vimutti. Jesteśmy wyzwoleni z więzów, które wypaczają i psują piękno wokół nas, na przykład piękno naszych ciał. Jeśli nie posiadamy prawidłowego poglądu, widzimy wszystko przez gęste filtry i zasłony, a nasze umysły mogą stać się zepsute, przepełnione pesymizmem, nastawione negatywne, przygnębione i opętane rzeczami, których natury nie rozpoznajemy.
Prawidłowy pogląd rozwijany jest poprzez refleksję oraz stosowanie nauki Buddhy. Dhammacakkappavattana Sutta to bardzo interesujące nauczanie, które można rozważać i do którego się odwoływać. Możemy korzystać także z innych sutt z Tipiṭaki, na przykład tych, które mówią o paṭiccasamuppāda (współzależnym powstawaniu). To jest równie fascynujące i skłaniające do refleksji nauczanie. Jeśli potrafisz zrozumieć takie nauki, to możesz zobaczyć różnice pomiędzy Dhammą a punktem, w którym zaczynamy tworzyć iluzje. Dlatego powinniśmy całkowicie uświadomić sobie naturę rzeczy. Jeśli rozumiemy Cztery Szlachetne Prawdy, to rozumiemy Dhammę.
Mając prawidłowy pogląd, widzimy wszystko jako Dhammę. Na przykład siedzimy tutaj i to jest Dhamma. Nie myślimy o ciele i umyśle jako o osobowości z jej poglądami, opiniami, całym uwarunkowanym myśleniem i reakcjami, które pochodzą z ignorancji.
W tym momencie myślimy: "To jest ścieżka, która jest. To jest Dhamma". Uświadamiamy sobie, że to ciało-umysł jest po prostu Dhammą, a nie j a, czy jakąś konkretną osobą.
Wrażliwość tej fizycznej formacji także spostrzegamy jako Dhammę, nie odbierając jej osobiście: "Jestem wrażliwy", "Nie jestem wrażliwy", "Nie jesteś wrażliwy na mnie", "Kto jest najbardziej wrażliwy?"… "Dlaczego odczuwamy ból? Dlaczego Bóg stworzył ból, dlaczego nie stworzył tylko przyjemności? Dlaczego jest tyle nieszczęścia i cierpienia na świecie? To niesprawiedliwe. Ludzie umierają i zostajemy oddzieleni od tych, których kochamy. To straszna udręka".
W takim myśleniu nie ma Dhammy. To tylko osobisty punkt widzenia: "Jestem biedny. Nie podoba mi się to, co się dzieje, nie chcę, żeby moje życie wyglądało w ten sposób. Chcę ochrony, szczęścia, przyjemności i wszystkiego, co najlepsze. To niesprawiedliwe, że moi rodzice nie byli arahantami, kiedy przybyłem na ten świat. To niesprawiedliwe, że nigdy nie wybrano arahanta na premiera. Gdyby istniała sprawiedliwość, wybrano by przecież arahanta na premiera!".
Staram się odnaleźć jakiś sens w mówieniu: "To nie jest w porządku, to nie jest sprawiedliwe". Powtarzamy to aż do absurdu, aby tylko udowodnić, jak pragniemy, by Bóg stworzył wszystko dla nas, by nas uszczęśliwić i dać poczucie bezpieczeństwa. Ludzie zazwyczaj myślą właśnie w ten sposób, mimo że się do tego nie przyznają. Jeśli jednak się zastanowimy, to widzimy, że: "jest jak jest, ból jest właśnie taki, a tak wygląda przyjemność. Świadomość wiedzie tędy". Czujemy, oddychamy. Mamy aspirację.
Gdy jesteśmy refleksyjni, widzimy nasze człowieczeństwo takim, jakie jest. Nie bierzemy tego osobiście i nie winimy nikogo, że rzeczy nie są dokładnie takie, jak lubimy, bądź chcemy, by były. Jest tak, jak jest, a my jesteśmy tacy, jacy jesteśmy. Spytacie, czemu wszyscy nie jesteśmy dokładnie tacy sami, nie mamy tyle samo gniewu, zazdrości i niewiedzy, bez żadnych różnorodności czy zmienności. Nawet ci, którzy potrafili przekształcić ludzkie doświadczenie w fundamentalne zrozumienie, mają swoją własną kammę do zrealizowania, swoje lęki i skłonności, które w każdym z nas różnią się rodzajem i nasileniem.
Dlaczego wszyscy nie jesteśmy równi, nie jesteśmy identyczni i nie wyglądamy jak jedna, bezpłciowa istota? Gdyby tak było, nie istniałaby niesprawiedliwość i różnice, wszystko byłoby absolutnie doskonałe i nie byłoby nierówności. Kiedy rozpoznamy Dhammę z całym jej uwarunkowaniem, rozumiemy, że nie ma dwóch identycznych rzeczy. Wszystko jest różne, nieskończenie niestałe i zmieniające się, a im bardziej chcemy dostosować okoliczności do naszych wyobrażeń, tym bardziej jesteśmy sfrustrowani. Próbujemy wpływać na siebie i dostosowywać społeczeństwo do idei, które naszym zdaniem są słuszne, ale to zawsze kończy się frustracją. Kiedy naprawdę się nad tym zastanawiamy, uświadamiamy sobie, że "jest, jak jest" - wszystko jest takie, jakie powinno być, i może być tylko takie.
To nie jest fatalistyczna ani pesymistyczna refleksja. To nie jest podejście w stylu: "Jest, jak jest, i nie da się nic z tym zrobić". To pozytywna reakcja akceptacji biegu życia, dokądkolwiek on prowadzi. Nawet jeśli sytuacja nie wygląda tak, jak chcielibyśmy, potrafimy to zaakceptować i czerpać z tego naukę.
Jesteśmy świadomymi, inteligentnymi istotami z trwałą pamięcią. Używamy języka. Przez kilka tysięcy lat rozwijaliśmy rozum, zdolność logicznego myślenia i wnikliwą inteligencję. Teraz powinniśmy nauczyć się używać tych zdolności jako narzędzia urzeczywistniania Dhammy, zamiast czynienia z nich osobistego bogactwa lub osobistego problemu. Ludzie, którzy rozwijają swoją wnikliwą inteligencję, często doprowadzają do tego, że zwracają się przeciwko sobie, stają się bardzo samokrytyczni, a nawet zaczynają siebie nienawidzić. Dzieje się tak, ponieważ ich tendencją jest skupianie się na niewłaściwych aspektach rzeczy. Tym wyróżnikiem jest zdolność do dostrzegania sprzeczności. Gdy robisz to sam sobie, jak skończysz, postępując w ten sposób? Zostanie ci długa lista wad i błędów, która sprawi, że poczujesz się beznadziejnie.
Rozwijając prawidłowy pogląd, powinniśmy korzystać z naszej inteligencji, by rozmyślać i uświadamiać sobie rzeczy. Posługujemy się zarówno uważnością, jak i mądrością. Powinniśmy używać naszych zdolności, raczej posługując się mądrością (vijjā) niż niewiedzą (avijjā). Nauka płynąca z Czterech Szlachetnych Prawd może pomóc wam używać inteligencji, zdolności do uświadamiania sobie, refleksji i myślenia we właściwy sposób, bez autodestrukcji, zazdrości i nienawiści.
C.D.N.
Źródło i kontakt:
Tytuł oryginału: The Four Noble Thruths by Ajahn Sumedho
© Amaravati Buddhist Centre, England
Tłumaczenie: Angela Eva, Robert Jóźwiak, Magdalena Kamińska, Mikołaj Pepłoński, Piotr Sokołowski
Redakcja, terminologia i słownik: Vilāsa Bhikkhu (Piotr Jagodziński)
Skład i łamanie oraz projekt okładki: studio DTP anatta.pl
Ilustracja na okładce: Zbigniew Molski, batik
