Purusza
PURUSZA (człowiek, osoba, mąż, mężczyzna)
1) Jedno z ważniejszych określeń absolutu. Według tradycyjnej etymologii tego wyrazu purusza to ten, którym "wszystko jest wypełnione" albo "ten, który spoczywa w ciele" W rygwedyjskim hymnie odwieczny porusza - Absolut "cząstkę" siebie przekształca w kosmiczną poruszę -Człowieka, którego organy poznawcze i elementy ciała utożsamiają się w akcie ofiarnym z elementami postrzegalnymi świata, w tym także z istotą ludzką.
2) Termin "porusza" określa niekiedy uosobienie twórczej mocy Absolutu, porządkujące postrzegalny wszechświat; w tym znaczeniu termin ten jest tożsamy z Brahmanem.
3) W systemie sankhji klasycznej porusza jest określeniem świadomej zasady rzeczywistości.Człowiek, istota świadoma ma strukturę, która jest tożsama ze strukturą postrzegalnego uniwersum. Wyposażony jest we władzę rozumowo-intelektualną (buddhi) , władze umysłową (manas), zmysły oraz ciało (śarira). Zmysłów jest 10, ciało zbudowane jest z 5 wielkich żywiołów. Człowiek ma poczucie indywidualności (ahankara), obdarzony jest nieśmiertelną duszą ((atman)
W hierarchii bytów zależnych człowiek zajmuje najwyższą pozycję. Decyduje o tym zdolność do poznania duszy (buddhi) , wolność wyboru (manas), własna kondycja - wyzwolenie (moksza) lub uwięzienie w kręgu wcieleń (sansara)
Bibliografia
Praca zbiorowa: Mały słownik klasycznej myśli indyjskiej. Semper, Warszawa, 1992
Georg Feuerstein Joga Encyklopedia, Brama -Książnica włóczęgów i uczonych, Poznań 2004
