Dharma

DHARMA
W hinduizmie (bezpośrednie tłumaczenie "trzymać, dzierżyć"), ma bardzo szeroki zakres znaczeń: obowiązek moralny, prawo, etyka, właściwy sposób życia, ustalony porządek rzeczy, ład społeczny., prawda — czyli cały szereg nakazów i zakazów, postaw i działań, zarówno jednostkowych jak i społecznych, utrzymujących świat w równowadze lub też mogących ją zakłócić.
Najstarsze pojęcie dharma występuje w Rygwedzie jako dharman — kosmiczne, porządek, prawo naturalne lub boskie, bardzo blisko powiązane z koncepcją ryty, czyli kosmicznego Ładu.
Różnica między nimi polegała na tym, że ryta oznaczała bezosobowy, kosmiczny porządek i prawo, a dharman — ogół działań jednostkowych i społecznych podtrzymujących ten Ład.
Zakres praw i obowiązków zmienia się w zależności od okresu życia, w jakim się znajduje człowiek i uzależniony jest od stanu społecznego, w jakim się urodził. Każdy zobowiązany jest do skrupulatnego wypełniania wyłącznie swojej dharmy jednostkowej (swadharma), determinowanej przez karmana. Lepiej jest bowiem wypełniać, choćby nawet źle, ale własną dharmę, niż wypełniać dobrze cudzą.
W wyjątkowych sytuacjach dopuszcza się wypełnianie obowiązków nie należących do kompetencji danej jednostki. Jest to tzw. apadddharma ("dharma stanu zagrożenia"). Okres trwania takiego stanu wyjątkowego powinien być ograniczony do niezbędnego minimum. W Buddyzmie słowo dharma tłumaczy się jako podtrzymywać, podpierać. Często w piśmiennictwie rozróżnia się znaczenia pisząc ten wyraz dużą literą jeśli chodzi o naukę Buddy, prawdę czy ostateczną rzeczywistość.
Dharma jest jednym z podstawowych terminów buddyjskich. Posiada wiele znaczeń:
Prawo powszechne, ostateczna rzeczywistość
Doktryna buddyjska, nauki Buddy
Prawda
Zjawiska
Rzeczy, elementy, atomy
Jest to zespół podstawowych praw przyczyny i skutku istniejący obiektywnie, niezależnie od ludzkiej woli, który można sobie w całej pełni uświadomić dopiero w wyniku oświecenia, ale który jest w uproszczonej wersji dostępny każdemu człowiekowi w formie nauki Buddy, która jest niczym innym, jak tylko klarownym wyłożeniem dharmy.
Jakkolwiek Dharma, zarówno w hinduizmie jak i buddyzmie jest rozumiana przede wszystkimi jako podstawowe prawa rządzące światem, słowo to stosuje się także do sytuacji jednostkowych. W tym rozumieniu Dharma to właściwe postępowanie, które jest zgodnie z porządkiem całego świata w danym momencie, np.: Dharmą dla ojca jest dobrze wychować dzieci, a dla kierowcy samochodu podporządkowywać się zasadom kodeksu drogowego. Postępowanie zgodne z Dharmą poprawia karmę, a niezgodne psuje.
W filozofii zachodu najbardziej zbliżonym terminem do dharmy jako obiektywnie istniejącego zespołu praw rządzących światem jest heglowska koncepcja dialektyki metafizycznej oraz stoicka koncepcja pneumy. Zbliżonym pojęciem jest również wprowadzona przez Aleistera Crowleya koncepcja Thelemy. Bibliografia
Praca zbiorowa: Mały słownik klasycznej myśli indyjskiej. Semper, Warszawa, 1992
Georg Feuerstein Joga Encyklopedia, Brama -Książnica włóczęgów i uczonych, Poznań 2004
Wikipedia - encyklopedia internetowa