Kala

KALA - "czas; ciemny, czarny".
Podstawowym powodem tego, że uwarunkowanego bytu doświadcza się jako wypełnionego cierpieniem, jest jego tymczasowość. Czas postrzegany jest jako potężny wróg wszystkich istot.
Autor Jogavasitszthy porównuje czas do garncarza, który stale poruszając swe koło, wytwarza niezliczona ilość garnków, po to, aby je rozbić, kiedy mu przyjdzie na to ochota.
Transcendencja czasu jest celem wszystkich duchowych tradycji. Jogin robi wszystko, aby "oszukać: czas i śmierć poprzez urzeczywistnienie transcendentnej Rzeczywistości, która jest poza czasem i nieśmiertelna.
Według jogi klasycznej czas składa się z serii momentów (kszana). Pogląd, że czas ma naturę nieciągłą odpowiada współczesnym pojęciom z fizyki kwantowej.
W Aiharwawedzie pojawia się koncepcja Czasu absolutnego, jako mocy kosmicznej, będącej podstawą i źródłem wszelkiej rzeczywistości. Czas istnieje sam z siebie i nawet ofiara jest jemu podporządkowana.
W Mahabharacie i w puranach czas jest personifikowany jako bóg Kala, bardzo bliski pojęciu niepokonanego losu, fatum, który wiąże wszystkich swymi pętami. Będąc nieskończonym, powoduje koniec. Zaczyna dominować aspekt niszczycielski. To zbliża Kala do boga zmarłych.
Słowo Kala w dziełach dotyczących jogi oznacza również czas odpowiedni na jej praktykowanie. W Rygwedzie nie istnieje czas jako pojęcie abstrakcyjne. To człowiek będący centrum Kosmosu, stwarza czas poprzez akty rytualne. Czas rodzi się wraz z ofiarą.
Według Śatapatha-Brahmana "Gdyby kapłan nie odprawił codziennie rano agnihotry - słońce by nie wzeszło", nie istniałoby więc życie na ziemi.
Każdy rytuał ofiarny ma swoją ściśle określoną porę i miejsce. Odpowiednimi porami są "łącza czasowe" spajające pewne zjawiska astronomiczne. Podstawową jednostką czasu jest dzień (doba), w którym największe znaczenie rytualne odgrywają: świt (jutrzenka) i zmierzch — dwa najbardziej krytyczne momenty łączące dzień z nocą.
Inne wyobrażenie czasu to koło (ćakra), symbol cyklu solarnego.