Pitaras

PITARAS ("ojcowie") stanowią bardzo ważną kategorię mieszkańców zaświatów, głęboko tkwiącą w kulturze indoeuropejskiej. (np. polskie "dziady").
Głównym źródłem wiedzy o nich jest literatura wedyjska i Mahabharata; późniejsze teksty wzbogacają, ale i jednocześnie rozmywają ich obraz.
Terminem pitaras określa się głównie pierwszych mitycznych przodków i wieszczów, którzy przygotowali pradawne drogi dla zmarłych potomków i sami jako pierwsi nimi podążyli.
Są kategorią istot różnych od ludzi i bogów, stworzoną oddzielnie.
Ich panem i władcą jest Jama (dosł. "bliźnię"), określany później jako Pitrypati ("Pan Ojców"), Pitryradźa ("Król Ojców").
Mówi się także o nich jako mieszkańcach "trzeciego nieba". W późniejszych tekstach ich częstym miejscem pobytu jest świat podziemny, nigdy jednak piekło. Wiodą podobne bogom życie, ucztują wraz z nimi, jeżdżą tymi samymi co bogowie rydwanami.
Siedzą wspólnie na ściółce ofiarnej, ale zwróceni w kierunku południowym.
Pitaras składa się, podobnie jak bogom, ofiary z jedzenia i picia, dokonywane z towarzyszącym im okrzykiem swadha (dla bogów — swaha).
Droga pitaras (pitryjana), związana z księżycem, jest wyraźnie oddzielona od związanej ze słońcem drogi bogów (dewa-yana). Także świat niebiański (swarga-loka) jest przeciwstawiany światu pitaras (pitry-loka). Brama do tego pierwszego znajduje się na północnym-wschodzie, zaś do drugiego na południowym-wschodzie.
Podobnie jak bogów, błaga się ich o bogactwo, męskie potomstwo, długie życie itp.
Dla nich odprawia się specjalną ofiarę śraddha (dosł. "związany z wiarą, wiernością, czcią"). W najprostszej formie taką ofiarą mogła być tylko woda, mleko, trochę pożywienia, składane codziennie przez pana domu (gryhastha) przed posiłkiem. Powinny to być jednak gomółki z gotowanego ryżu zmieszanego z ziarnem sezamowym, mlekiem, masłem topionym i miodem. Główne rytuały odprawiane były przede wszystkim jesienią - (październik-listopad).
Jej adresatami, poza mitycznymi pitaras, są zwykle 3 ostatnie pokolenia przodków z linii męskiej pana domu. Nie jest to jednak typowa ofiara dla zmarłych, bowiem godnym niej zostaje zmarły dopiero w rok po śmierci i po odprawieniu przez męskiego potomka ofiary sapindikarana (w wolnym przekładzie "przyjęcie w poczet pitaras.").
Zaniechanie jej odprawienia powoduje, że zmarły staje się złośliwym duchem Pręta (dosł. "ten, który odszedł"). Mówi się nawet, że "syn wybawia człowieka z piekła".
Pitaras czczeni są nie tylko przez ludzi, ale i przez bogów, demony, węże itd. Do ich zadań należy pilnowanie prawa i moralności, a ich byt uzależniony jest od działań rytualnych, spełnianych przez męskich potomków. W tych tzw. rytuałach domowych niezbędny jest udział żony pana domu.