Puruszartha

PURUSZARTHA ("cel człowieka") — zbiór podstawowych wartości, których istotą jest zachowanie harmonijnych relacji zachodzących pomiędzy człowiekiem a światem. Wartości te pojmowane są jako cel życia godziwego, a zarazem jako norma, której przestrzeganie gwarantuje właściwą ich realizację.
Tradycja indyjska wymienia 4 puruszartha:
Dharma - cnota, sprawiedliwość
Artha - materialny dobrobyt
Kama - materialna wygoda, emocjonalna stabilność, intelektualna radość
Moksza - wyzwolenie.
Dharma jako norma reguluje wszelką aktywność rytualną, pozwalając tym samym na urzeczywistnienie wartości, czyli zachowania harmonii jednostkowego postępowania z porządkiem wszechświata.
Artha jako norma porządkuje wszelką aktywność, zmierzającą do uzyskania szeroko pojętego dobrobytu.
Kama jako norma reguluje ludzkie dążenie do spełnienia pragnień, a zwłaszcza do harmonijnego współistnienia mężczyzny i kobiety — do realizacji przyjemności zmysłowej.
Moksza stanowi normę, regulującą wszelką aktywność, wiodącą do świadomościowego wyjścia poza postrzegalny świat i realizacji ostatecznej wartości — wyzwolenia.
Artha i kama stanowią wartości i normy autonomiczne, choć w sytuacji konfliktu winny być one podporządkowane dharmie. Moksza jako norma zawiera trzy pozostałe normy, których rzetelne przestrzeganie wiedzie ku wyzwoleniu.

Dharma opisywana jest w strofach i traktatach o dharmie (dharma-sutrach ), z których najsłynniejszym jest "Traktat o Zacności" (Manusmryti lub Manawadharmaśastra).
Analizą arthy zajmuje się "Traktat o Dobrobycie" (Arthaśastra) Kautilji (III lub IV po Chrystusie.); Kamie poświęcony jest "Traktat o Miłowaniu" (Kamasutra) Watsjajany Mallanagi (IV lub V po Chrystusie).

Bibliografia
Praca zbiorowa: Mały słownik klasycznej myśli indyjskiej. Semper, Warszawa, 1992
Georg Feuerstein Joga Encyklopedia, Brama -Książnica włóczęgów i uczonych, Poznań 2004
Georg Feuerstein Na początku była liczba Limbus, Bydgoszcz 1995
Wikipedia - portal internetowy